اثرهای باکتری محرک رشد و اسیدهیومیک بر برخی صفات مورفولوژیکی بلوط ایرانی (Quercus brantii L.) تحت خشکی

مقدمه و هدف: تنش خشکی یکی از مهم ترین عامل­های محدود کننده رشد و توسعه درختان جنگلی در مناطق خشک و نیمه خشک است که اثرهای مخربی بر آنها دارد. در شرایط خشکی، گیاهان با کاهش جذب آب و مواد مغذی مواجه می­شوند که منجر به کاهش رشد و تولید می شود. استفاده از روش های جدید و موثر برای افزایش مقاومت این درختان در برابر تنش خشکی ضرورت دارد. در این شرایط استفاده از باکتری محرک رشد و اسید هیومیک می تواند نقش موثری در کاهش اثرهای منفی خشکی ایفا کند. از سوی دیگر، با تولید هورمون های رشد و بهبود فعالیت­های آنزیمی در گیاه، می توان مقاومت گیاهان را در برابر تنش های محیطی افزایش داد؛ بنابراین این پژوهش با هدف بررسی اثرهای اسید هیومیک و باکتری محرک رشد پوتیدا بر برخی صفات مورفولوژیکی نهال های بلوط ایرانی تحت تنش خشکی انجام شد.مواد و روش ها: این پژوهش به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار و چهار تیمار در شرایط گلخانه ای انجام شد. تیمارها شامل دو سطح اسید هیومیک (۰ و ۵/۲ گرم در کیلوگرم خاک) و دو سطح باکتری پوتیدا (با و بدون تلقیح) بودند. اسید هیومیک به عنوان یک ماده آلی با خواص بهبود دهنده خاک، به خاک افزوده شد و باکتری پوتیدا نیز به ­صورت تلقیح به ریشه نهال ها اعمال شد. برای اعمال تنش خشکی، نهال ها در سه سطح آبیاری مختلف (شاهد، آبیاری هر چهار روز و آبیاری هر هشت روز) موردبررسی قرار گرفتند. پس از یک دوره رشد رویشی، داده های مربوط به صفات مورفولوژیکی مانند ارتفاع نهال، طول ریشه، تعداد برگ ها و وزن خشک بخش های هوایی و ریشه ای اندازه گیری و ثبت شدند. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای آماری و آزمون های تجزیه واریانس انجام شد. این روش ها بررسی و تحلیل اثرهای مستقل و متقابل هر یک از تیمارها را بر صفات موردبررسی امکان پذیر می‎کنند.یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد تنش خشکی به طور معنی داری تمامی صفات مورد بررسی را کاهش داد. افزایش شدت تنش موجب کاهش ارتفاع نهال ها، طول ریشه ها، تعداد برگ ها و وزن خشک بخش های هوایی و ریشه ای شد. این کاهش به­دلیل کاهش جذب آب و مواد مغذی در شرایط خشکی است که رشد گیاه را محدود می کند. از سوی دیگر، استفاده از اسید هیومیک و باکتری پوتیدا به طور معنی داری صفات مورفولوژیکی نهال ها را بهبود بخشید. نهال های تلقیح شده با باکتری پوتیدا و اسید هیومیک بیشترین افزایش ارتفاع، طول ریشه و تعداد برگ ها را نسبت به شاهد داشتند. نهال های تیمارشده با اسید هیومیک افزایش زیادی در وزن خشک بخش های هوایی و ریشه ای نشان دادند که بیانگر رشد بهتر و مقاومت بیشتر در برابر خشکی است. همچنین تلقیح با باکتری پوتیدا به طور مستقل تمامی صفات موردبررسی را بهبود بخشید. این اثرات مثبت به افزایش جذب مواد مغذی، بهبود فعالیت های آنزیمی و تقویت سیستم ریشه ای مرتبط است. ترکیب اسید هیومیک و باکتری پوتیدا بهترین نتایج را داشت و نهال های تیمار­شده با این ترکیب بیشترین مقاومت به خشکی را نشان دادند. اسید هیومیک با افزایش ظرفیت نگهداری آب و بهبود خواص فیزیکی و شیمیایی خاک به رشد گیاه کمک می کند. این ماده آلی ساختار خاک را بهبود داده و فعالیت میکروبی را افزایش می دهد که منجر به جذب بهتر مواد مغذی و مقاومت بیشتر گیاه می شود.نتیجه گیری: یافته های این پژوهش نشان داد که استفاده از اسید هیومیک و باکتری پوتیدا می تواند بهبود زیادی در صفات مورفولوژیکی نهال های بلوط ایرانی تحت تنش خشکی ایجاد کند. این اثرهای مثبت ناشی از بهبود جذب مواد مغذی، افزایش فعالیت های آنزیمی و تقویت سیستم ریشه ای نهال ها است. ترکیب استفاده از اسید هیومیک و باکتری پوتیدا بهترین نتایج را در افزایش مقاومت نهال های بلوط در برابر تنش خشکی به همراه داشت. پیشنهاد می شود بررسی­های بیشتری در زمینه تاثیرات طولانی مدت این ترکیبات بر جنبه های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی نهال های بلوط انجام شود و اثرهای آنها در شرایط میدانی نیز بررسی شود تا اطلاعات جامع تری در مورد کارایی این روش ها به­دست آید. علاوه بر این، ارزیابی تاثیر این تیمارها بر دیگر جنبه های رشد و توسعه نهال ها، می تواند به بهبود راهکارهای مدیریت جنگل ها کمک کند و نتایج کاربردی تری را ارائه دهد.

کلیدواژه ها:

اسیدهیومیک ، باکتری ، بلوط ایرانی ، تنش خشکی