تحلیل موانع تحقق زیست پذیری از منظر خبرگان شهری براساس رویکرد آینده پژوهی مطالعه موردی: کلانشهر اهواز

زیست پذیری مبین چگونگی عملکرد سیستم شهر در بستر زمان است. بنابراین شناخت وضعیت آینده پیش رو و تدوین راهبردها برای رسیدن به آینده ای مطلوب، در گرو سازوکارهای مناسب برنامه ریزی با تکیه بر دیدگاه های نوین قرار دارد. ادبیات فعلی زیست پذیری شکاف هایی را از نظر اندازه گیری و ارزیابی آن، به ویژه از نقطه نظر پویایی نشان می دهد. اما این ارزیابی در مقیاس های فضایی دقیق تر مانند محلی نیازمند ابزار، روش و رویکرد خاصی است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی تحلیلی می باشد. در ابتدا ابعاد و شاخص های مرتبط با زیست پذیری مورد بررسی قرار گرفت و با جمع بندی یافته های پیشین در ارتباط با وضعیت کلانشهر اهواز، مبتنی بر روش فراتحلیل موانع تحقق زیست پذیری استخراج و به ترتیب اثر مداخله و اهمیت در ۵ بعد محیطی، مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی و زیرساختی مشتمل بر ۳۲ شاخص کلی از منظر گروهای ذی نفع شهری (گروه دلفی) تحلیل شد. در بخش دوم با تلفیق یافته ها و پویش محیطی با استفاده از رویکرد آینده پژوهی مبتنی بر تحلیل اکتشافی، ۵۱ پیشران های اثرگذار بر روند تحولات زیست پذیری کلانشهر اهواز استخراج شد. نتایج تحقیق نشان داده است که شاخص محیطی بالاترین امتیاز و شاخصهای مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی و زیرساختی به ترتیب بعد از آن قرار گرفتند. مطابق ماتریس اثرگذاری و وابستگی بالقوه مستقیم و غیرمستقیم، پیشرانهای آلودگی هوا، افزایش تراکم جمیعت و فشار بر زیرساختها و تسهیلات و کمیت و کیفیت دسترسی به خدمات، در رتبه اول تاثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم و پیشرانهای رشد جمعیت، عدم دسترسی مناسب همه شهروندان به خدمات حمل و نقل عمومی مناسب و توزیع نامناسب زیرساخت ها در مناطق و محلات شهری در رتبه اول اثرپذیری مستقیم و غیرمستقیم قرار گرفتند. در تحلیل متقاطع، داده های مربوط به وضعیت های مختلف عوامل سیاسی و نهادی، اقتصادی، زیست محیطی و اکولوژیک، احتمال وقوع سناریوهای بدبینانه را بیش از سایر سناریوها دانسته و احتمال وقوع سایر سناریوها را در حد بسیار ناچیز و ضعیف ارزیابی کرده است. از مجموع ۲۵۹ وضعیت حاکم بر صفحه سناریو تعداد ۱۵۵ حالت و ۵۲.۴۵ درصد وضعیت بحرانی، تعداد ۸۵ حالت و ۲۸.۹۵ درصد در حالت مطلوب و تعداد ۵۵ حالت و ۱۸.۶۰ درصد وضعیت ایستا را نشان می دهد.

کلیدواژه ها:

زیست پذیری ، روش دلفی ، آینده پژوهی ، کلانشهر اهواز