تحلیل مفهوم فنا در غزل پیش و پس از انقلاب اسلامی

مفهوم عرفانی «فنا» در عرفان ایرانی و اسلامی، مقصد سالک و غایت سلوک است که پس از آن، یکسر بقا و جاودانگی ست. غزل فارسی بیش از هشت قرن است که مفاهیم عرفانی را در خود جای داده، اگرچه اوج نمود این مفاهیم در غزل، به قرون ششم تا هشتم و کمی پس از ان می رسد، اما غزل در ایران هیچ گاه از مفاهیم عرفانی خالی نبوده است. غزل معاصر نیز چه پیش از انقلاب و چه پس از آن و حتی در کشاکش بین سنت و مدرنیته، مفاهیم عرفانی بسیاری را در خود جای داده است. فنا یکی از این مفاهیم کلیدی در غزل پیش و پس از انقلاب است. در پژوهش حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی، سیر تحول مفهوم فنا در غزل پیش و پس از انقلاب بررسی شده است. پیش فرض این است که غزل فارسی هیچ گاه از مفهوم فنا خالی نبوده است؛ اما پردازش این مفهوم متاثر از انقلاب اسلامی، تحول و چرخش هایی معنایی و مفهومی داشته است. مفهوم «فنا» در غزل پیش از انقلاب متاثر از شاعران کلاسیک، به عرفان اسلامی نزدیک است و غزل پس از انقلاب متاثر از نگاه و گزاره های مدرنیستی و پست مدرنیستی، با مفاهیمی مثل نیروانا در عرفان بودایی، همخوانی بیشتری دارد.

کلیدواژه ها:

غزل فارسی ، پیش از انقلاب اسلامی ، پس از انقلاب اسلامی ، عرفان ، فنا