بررسی سیر تحول گفتمان و توسعه علمی در گذر دولتهای جمهوری اسلامی ایران

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شکل جدیدی از نگرش به علم و فناوری در ایران شکل گرفت. این گفتمان علمی تحت تاثیر مستقیم انقلاب اسلامی و ایدئولوژی اسلامی بود و ارزش ها و اهداف جدیدی را برای توسعه علم و تکنولوژی تدوین کرد. بعد از انقلاب، از آنجایی که دولتمردان علم و فناوری را یکی از عوامل کلیدی توسعه و تعالی جامعه می دانستند، سیاست ها و برنامه ریزی های علمی را به منظور تحقق اهداف انقلابی و اسلامی شکل دادند. این نگرش به علم و فناوری در ایران در آن دوره، تاثیر قابل توجهی بر توسعه علمی و فناورانه کشور داشت. باتوجه به این موضوع که جمهوری اسلامی ایران بعد از سال ۱۳۵۷ سکاندار رهبری علمی در منطقه بوده است لازم و ضروری است تا در این پژوهش به بررسی گفتمان علمی انقلاب اسلامی ایران و نقش آن در توسعه قدرت علمی در دولتهای بعد از انقلاب پرداخته شود. در راستای دستیابی به این هدف از روش توصیفی-تحلیلی و از آمارهای معتبر در منابع داخلی و خارجی بهره گرفته شد. یافته­های تحقیق نشان داد که نوع گفتمان در دولتهای مختلف شامل تمرکز بر صنعتی شدن از طریق جایگزینی واردات و منابع سرمایه بر (۱۳۶۰-۱۳۶۸)، نوسازی و نهادگرایی و تمرکز بر فناوری های پیشرفته (۱۳۶۸-۱۳۷۶)، تمرکز بر فناوری های پیشرفته، نوآوری و توسعه صادرات، و عدالت اجتماعی عمدتا با تکیه بر صنایع دانش بر (۱۳۷۶-۱۳۸۴)، تمرکز بر انتقال صنعت به سمت نوآوری دانش مبتنی بر اقتصاد (۱۳۸۴-۱۳۹۲) و تاکید بر افزایش همکاری های بین المللی با تاکید بر هویت و عقلانیت در تدوین و اجرا (۱۳۹۲-۱۴۰۰) بود. نتایج تحقیق نشان می­دهد که در هر دوره می توان به اقداماتی همچون توسعه آموزش عالی و پژوهش های علمی، تاسیس دانشگاه ها و مراکز پژوهشی، ایجاد شبکه های علمی داخلی و بین المللی اشاره کرد. این اقدامات همراه با دلایل سیاسی و ایدئولوژیک، پیشرفت های مهمی در علم و فناوری ایران را به همراه داشت.

کلیدواژه ها:

scientific discourse and development ، Iran's Islamic Revolution ، governments ، scientific power ، گفتمان و توسعه علمی ، انقلاب اسلامی ایران ، دولتها ، قدرت علمی