روش های مدیریت سرزمین برای کاهش تولید گردوغبار در کانون جنوب شرق اهواز

سال انتشار: 1403
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 77

فایل این مقاله در 28 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_IJFRPR-22-2_013

تاریخ نمایه سازی: 30 فروردین 1404

چکیده مقاله:

سابقه و هدف: پدیده گردوغبار به یک مشکل فراگیر در سطح دنیا تبدیل شده است. این پدیده به عنوان یکی از بلایای طبیعی، استان خوزستان را به دلیل موقعیت جغرافیایی و هم جواری آن با پهنه های بزرگی از مناطق بیابانی بیش از سایر مناطق تحت تاثیر قرار داده است. هدف از این نوشتار، بررسی روش های مدیریت سرزمین برای کاهش تولید گردوغبار در کانون جنوب شرق اهواز با ارائه روش های مدیریت سرزمین برای مهار فرسایش بادی در کانون (منبع) گردوغبار جنوب شرق اهواز است. مواد و روش ها: به منظور انجام این پژوهش منابع اکولوژیکی سرزمین شامل اقلیم، زمین شناسی، خاک و منابع اراضی، پوشش گیاهی، فرسایش بادی، وضعیت کشاورزی و دامداری با استفاده از تصاویر ماهواره ای و عملیات میدانی گسترده جمع آوری شد. با استفاده از روش روی هم گذاری نقشه ها، سطح کانون به واحدهای همگن اکولوژیکی (واحد کاری) تقسیم بندی و با توجه به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک ها، قابلیت رویشی خاک ها (تثبیت بیولوژیک) بر اساس نیاز اکولوژیکی گونه های گیاهی بومی منطقه مشخص شد. نمونه برداری خاک در سه عمق در ۱۰۶ نقطه و فرسایش پذیری خاک ها در واحدهای کاری با استفاده از تونل باد اندازه گیری شد و نقشه حساسیت اراضی به فرسایش بادی تهیه و مبنای اولویت بندی تثبیت واحدهای کاری قرار گرفت. ویژگی های بادهای فرساینده با استفاده از آمار ساعتی سرعت و جهت باد ۲۱ ایستگاه هواشناسی تجزیه وتحلیل شد. پس از تشکیل بانک اطلاعات منابع اکولوژیکی در محیط GIS، ارزیابی توان رویشی واحدهای کاری با استفاده از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک انجام شد. سپس برای هر واحد کاری پروژه های مختلف تثبیت تعریف شد. نتایج و یافته ها: براساس یافته های این پژوهش خط مشی عملیات تثبیت براساس روش سیستماتیک و با توجه به نوع زیست بوم برنامه ریزی شد و پروژه های کنترل گردوغبار بر اساس نوع کاربری در هر اکوسیستم تعریف گردید. از نظر کاربری اراضی، سطح کانون ریزگرد، ۳۷ درصد مراتع، ۱۰ درصد اراضی بدون پوشش، ۱۱ درصد تالاب های خشک شده، ۲۴ درصد زراعت دیم و ۱۳ درصد زراعت آبی است. در نهایت پروژه های بیولوژیکی شامل بوته کاری، جنگل کاری، درخت کاری حاشیه جاده ها، بادشکن زنده حاشیه مزارع، یا برنامه های مدیریتی شامل عملیات مرطوب سازی، آب شویی، قرق، مدیریت چرا، احداث بادشکن غیرزنده و تکنیک های ذخیره نزولات پیشنهاد شد. نتایج بررسی روند انرژی بادهای فرساینده در دهه گذشته حکایت از این دارد که تغییرات قابل ملاحظه ای وجود ندارد و علت فعال شدن کانون های ریزگرد به تغییرات کاربری اراضی و ویژگی های بارش و بروز خشک سالی باز می گردد. نتیجه گیری: عدم اختصاص حقابه به اکوسیستم های پایین دست و احداث سدهای مرتفع و بندهای متعدد آبخیزداری در حوزه بالادست باعث تبدیل شدن هورها و اراضی دشت رسوبی به کانون تولید گردوغبار و شور شدن خاک سطحی دشت های رسوبی شده است. بازگرداندن ظرفیت سیلابی به این مناطق با احداث کانال آب رسانی انجام شد تا ضمن برآورده کردن نیاز آبی پروژه های تثبیت بیولوژیکی، امکان مرطوب سازی واحدهای حساس به فرسایش بادی را نیز فراهم سازد. در مجموع، نتایج اجرای پروژه های نشان داد، این روش مطالعه با رویکرد احیای اکوسیستم و تمرکز بر اراضی حساس به فرسایش بادی می تواند الگوی مناسبی برای تثبیت کانون های گردوغباری کشور باشد.

کلیدواژه ها:

نویسندگان

Hamidreza Abbasi

نویسنده مسئول، استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران. پست الکترونیک: abbasi.hamidreza@ymail.com

Adel Jalili

استاد پژوهش، بخش تحقیقات گیاه شناسی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Mohammad Khosroshahi

استاد پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

Mohammad Fayaz

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات مرتع، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Farhad Khaksarian

محقق، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Hasham Kenshloo

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

آزاده گوهردوست

محقق، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Koroush Behnamfar

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، اهواز، ایران

Mehri Dinarvand

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، اهواز، ایران

Banahsheh Yasrbi

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، اهواز، ایران

Seyed Jafar Seyed Akhlaghi

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Fatemeh Dargahian

دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Samira Zandifard

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

سکینه لطفی

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Samaneh Razavizadeh

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Shahram Safie

دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Lila Zanozi

محقق، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Tahereh Mogadam

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Zahra saaifefar

محقق، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Sara Teimouri

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات صنوبر و گونه های سریع الرشد، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Yaser Gasemi

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Nacim Bagheri

محقق، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Fatmeh Keneshloo

محقق، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Maryam Naimei

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

Hossin Arami

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، اهواز، ایران

Sajad Alimahmoodi Sarab

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، اهواز، ایران