اثر مقادیر مختلف کود نیتروژن بر محتوای نیتروژن بافت، سطح برگ و زیست توده برنج (Oryza sativa L. cv. Hashemi)

مقدمه: بهینه سازی مصرف کود نیتروژن برای افزایش بهره وری و کاهش اثرات نامطلوب زیست محیطی آن در شالیزارها، اهمیت زیادی دارد. با این حال، پیش بینی دقیق زمان نیاز گیاه به نیتروژن و مدیریت مناسب آن در زراعت برنج چالش برانگیز است، زیرا به دلیل کارایی پایین استفاده از آن و دشواری پیش بینی دقیق نیاز گیاه، تنها بین ۳۰ تا ۵۰ درصد از کود نیتروژن مصرفی جذب گیاه می شود. استفاده از تصاویر دیجیتال و ارتباط دادن آن ها با مقدار نیتروژن برگ برنج، می تواند به کشاورزان کمک کند تا بتوانند با برآورد نسبتا درستی از وضعیت نیتروژن گیاه، میزان کود مصرفی را مدیریت کنند. این کار مستلزم تعیین ارتباط بین مقدار نیتروژن مورد استفاده با محتوای نیتروژن گیاه و پارامترهای تصاویر دیجیتال است. بنابراین، با توجه به اهمیت کشت برنج در استان گیلان و لزوم مصرف بهینه کود نیتروژن، این آزمایش با هدف بررسی اثر تغییرات مقدار نیتروژن مصرفی بر محتوای نیتروژن بافت، سطح برگ و زیست توده برنج طراحی و اجرا شد.مواد و روش ها: این آزمایش در سال زراعی ۹۶-۱۳۹۵ به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان اجرا شد. هفت مقدار نیتروژن (صفر، ۳۰، ۴۵، ۶۰، ۷۵، ۹۰، ۱۰۵ کیلو گرم در هکتار نیتروژن خالص از منبع اوره) به عنوان تیمارهای آزمایش در نظر گرفته شدند. رقم برنج استفاده شده در این آزمایش رقم محلی هاشمی بود. نشاکاری در ۱۰ اردیبهشت ماه در کرت هایی به ابعاد ۲×۳ متر انجام شد و در هر کپه تعداد سه عدد نشا با فاصله ۲۰×۲۰ سانتی متر نشا شد. از گیاهان نمونه برداری شده در مراحل مختلف رشد، برای اندازه گیری میزان نیتروژن موجود در پیکره گیاه، سطح برگ و وزن خشک زیست توده استفاده شد. داده های به دست آمده پس از تجزیه واریانس، با آزمون چند دامنه ای دانکن مقایسه شدند.یافته های تحقیق: تجزیه واریانس داده ها نشان داد که افزایش مصرف نیتروژن تا ۴۵ کیلوگرم در هکتار تاثیر معنی داری بر محتوای نیتروژن بافت بوته های برنج در مقایسه با تیمار شاهد آزمایش نداشت، اما استفاده از ۶۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار تفاوت معنی داری با کاربرد ۳۰ کیلوگرم نیتروژن و همچنین تیمار شاهد آزمایش داشت. این در حالی بود که افزایش مصرف نیتروژن به بیش از ۶۰ کیلوگرم در هکتار هم تاثیر معنی داری بر محتوای نیتروژن بافت های برنج نداشت. یافته ها همچنین نشان دادند که بیش ترین محتوای نیتروژن مربوط به زمان شروع پنجه زنی و مرحله آبستنی گیاه و کم ترین آن مربوط به زمان نشاکاری بوته ها بود. در این آزمایش، نیتروژن مصرفی تاثیر بسیار معنی داری بر سطح برگ ها داشت، به طوری که بیش ترین سطح برگ در تیمارهای کودی ۹۰ و ۱۰۵ کیلوگرم در هکتار نیتروژن و کم ترین میزان آن در تیمار شاهد (بدون تفاوت معنی دار با تیمارهای ۳۰ و ۴۵ کیلوگرم در هکتار نیتروژن) مشاهده شد. معنی دار شدن برهمکنش کود نیتروژن × زمان نمونه برداری روی زیست توده برنج نشان داد که بیش ترین زیست توده بوته مربوط به تیمار کاربرد ۱۰۵ کیلوگرم در هکتار نیتروژن در مرحله آبستنی گیاه به دست آمد. نتایج این آزمایش نشان داد که با افزایش مقدار نیتروژن مصرفی نه تنها مقدار زیست توده بوته افزایش یافت، بلکه موجب تغییر سهم زیست توده انباشته شده در مراحل مختلف نموی نسبت به زیست توده کل گیاه هم شد.نتیجه گیری: در مجموع یافته های این آزمایش نشان داد که میزان بهینه نیتروژن برای افزایش محتوای نیتروژن بافت های برنج بین ۴۵ تا ۶۰ کیلوگرم در هکتار است. برای رسیدن به حداقل ۹۵ درصد از بیش ترین محتوای نیتروژن در بافت گیاه، دست کم باید ۵۷.۶۴ کیلوگرم نیتروژن در هکتار استفاده شود. این مقدار مصرف نیتروژن نه تنها می تواند به افزایش محتوای نیتروژن و زیست توده گیاه کمک می کند، بلکه همچنین می تواند نقش مهمی در بهبود بهره وری و کاهش تلفات نیتروژن در شالیزار داشته باشد.

کلیدواژه ها:

بهره وری ، زمان نمونه برداری ، مرحله آبستنی ، مرحله حداکثر پنجه زنی ، مصرف بهینه نیتروژن