تاثیر کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد سورگوم شیرین (Sorghum bicolor L.) تحت رژیم های مختلف آبیاری

مقدمه: خشکی یکی از عوامل اصلی محدودکننده در تولید گیاهان زراعی، به ویژه سورگوم شیرین، محسوب می شود. تنش خشکی با ایجاد تغییرات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی، تاثیرات منفی بر جنبه های مختلف رشد سورگوم شیرین دارد و از دستیابی به عملکرد بهینه آن جلوگیری می کند. از سوی دیگر، عملکرد سورگوم شیرین در مناطق خشک و نیمه خشک به دلیل کمبود مواد آلی خاک و نیتروژن نیز کاهش می یابد. به همین دلیل، استفاده از کودهای نیتروژنی برای رفع این مشکل ضروری است.مواد و روش ها: به منظور بررسی تاثیر رژیم های مختلف آبیاری و مقادیر نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه سورگوم شیرین (Sorghum bicolor L.) رقم پگاه، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شهر قم اجرا شد. در این آزمایش، رژیم های آبیاری شامل آبیاری مطلوب، کم آبیاری ملایم، کم آبیاری متوسط و کم آبیاری شدید بود که به ترتیب پس از تخلیه ۳۰، ۴۵، ۶۰ و ۷۵ درصد از آب قابل استفاده خاک در منطقه توسعه ریشه، تا حد ظرفیت زراعی آبیاری شدند. این سطوح آبیاری به صورت تصادفی در کرت های اصلی اعمال شد. مقادیر کود نیتروژن از منبع اوره نیز شامل صفر (شاهد)، ۵۰، ۱۰۰، ۱۵۰ و ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار بود که به طور تصادفی در کرت های فرعی مورد بررسی قرار گرفتند.یافته های تحقیق: نتایج نشان داد که رژیم های آبیاری و مقادیر نیتروژن تاثیر معنی داری بر تمامی صفات مورد بررسی شامل محتوای نسبی آب برگ (RWC)، آنتوسیانین، قند محلول، کلروفیل a و b داشتند و این تاثیرات در سطح یک درصد معنی دار بودند. اثر متقابل آبیاری و نیتروژن نیز بر همه صفات، به جز RWC، سرعت رشد محصول (CGR) در روز سی ام و شاخص سطح برگ، معنی دار بود. کاهش میزان کود و آب آبیاری موجب کاهش عملکرد علوفه و دانه و افت اجزای آن در گیاه سورگوم شیرین شد. بالاترین عملکرد دانه، وزن هزار دانه، محتوای کلروفیل کل و RWC با کاربرد ۱۵۰ کیلوگرم نیتروژن و آبیاری مطلوب به دست آمد، که با سایر سطوح نیتروژن تفاوت معنی داری داشت. همچنین، بیشترین میزان آنتوسیانین در شرایط کاربرد ۱۵۰ کیلوگرم نیتروژن و کم آبیاری متوسط مشاهده شد، و حداکثر قند محلول با ۲۰۰ کیلوگرم نیتروژن در شرایط کم آبیاری شدید به دست آمد. تنش کم آبی شدید موجب کاهش ۸۷.۷۷ درصدی عملکرد دانه در مقایسه با آبیاری مطلوب شد. با این حال، استفاده از ۱۵۰ کیلوگرم نیتروژن در هر هکتار در شرایط تنش کم آبی شدید توانست عملکرد دانه را به میزان ۸۰.۷۴ درصد افزایش دهد. این تغییرات در سایر رژیم های آبیاری نیز موثرتر بود و تاثیر قابل توجهی بر بهبود عملکرد داشت.نتیجه گیری: در نتیجه، می توان گفت که رژیم های مختلف آبیاری تاثیرات متنوعی بر صفات مورد ارزیابی، از جمله عملکرد و اجزای عملکرد سورگوم شیرین رقم پگاه دارند. همچنین، نتایج نشان داد بیشترین عملکرد دانه با مصرف ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار کود اوره به ترتیب در آبیاری مطلوب، کم آبیاری ملایم، کم آبیاری متوسط و کم آبیاری شدید با ۷۳۹۰.۹۳، ۵۶۹۸.۴۰، ۳۷۸۲.۹۴ و ۹۳۸.۲۳ کیلوگرم در هکتار به دست آمد. با توجه به نتایج، برای بهبود صفات فیزیولوژیک و عملکردی سورگوم شیرین رقم پگاه تحت شرایط تنش یا بدون تنش آبی، کاربرد ۱۵۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار پیشنهاد می شود.

کلیدواژه ها:

سرعت رشد محصول ، ظرفیت زراعی ، قند محلول ، محتوای نسبی آب برگ