بررسی تاثیر کود گاوی، کود زیستی و جیبرلین بر زادآوری و عملکرد گونه دارویی و در خطر انقراض گیاه بن سرخ (Allium jesdianum Boiss.)

سابقه و هدف: بن سرخ (Allium jesdianum) یک گونه مهم دارویی و خوراکی از خانواده Alliaceae و بومی ایران است. در حال حاضر به دلیل برداشت بیش از حد در محیط بومی خود در معرض خطر انقراض است. این مطالعه به منظور تقویت کشت، احیای زیستگاه طبیعی و حفاظت از این گونه ارزشمند انجام شد. بنابراین، برای افزایش پایداری این گونه، اکوتیپ های وحشی در محیط های کشاورزی کشت شدند و تاثیر تغذیه گیاه و اسید جیبرلیک بر موفقیت تولیدمثلی و عملکرد کلی آن بررسی شد.مواد و روش: آزمایش به صورت بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه لرستان انجام شد. تیمارها شامل کود گاوی در دو سطح (۰ و ۴۰ تن در هکتار)، کود زیستی NPK (شامل آزوتوبروار-۱، پتابروار-۲ و فسفات بروار-۲) در دو سطح (۰، ۱۰۰ گرم در هکتار) و اسید جیبرلیک (مشتق شده از GA۳) در دو سطح (۰ و غلظت ۲۵۰ پی پی ام) بودند. پیازها از رویشگاه طبیعی خود در ارتفاعات مجاور محل تحقیقات جمع آوری شدند. در این تحقیق از یک اکوتیپ وحشی A. jesdianum استفاده شد. پیازها پس از تلقیح با کود زیستی NPK (ازوتوبروار-۱، پتابروار-۲، فسفاتبروار-۲) و اسید جیبرلیک تحت کشت مزرعه قرار گرفتند. صفات مختلفی ازجمله ارتفاع بوته، وزن تر و خشک برگ، وزن و قطر پیاز مادر، وزن و قطر پیازهای دختر، تولید پیاز دختر، عملکرد اقتصادی و عملکرد بیولوژیکی مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SAS۹.۴ انجام شد و میانگین تیمارها با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال ۵ درصد مقایسه گردید.نتایج: نتایج نشان داد که صفات رویشی مرتبط با عملکرد به طور قابل توجهی تحت تاثیر کاربرد کود گاوی، کود زیستی NPK و اسید جیبرلیک چه در کاربرد منفرد تیمارها و چه در ترکیب با هم، قرار دارد. با وجود این، تعداد برگ در بوته هیچ گونه تغییر معنی داری نشان نداد. حداکثر اندازه گیری ارتفاع بوته و وزن تر و خشک برگ ها به ترتیب ۲۶.۵۳ سانتی متر، ۸.۲۴ گرم در بوته و ۲.۸۴ گرم در بوته در تیمار ترکیبی کود گاوی، کود زیستی NPK و اسید جیبرلیک بود. استفاده از کود و اسید جیبرلیک منجر به افزایش تقریبا ۲.۵ برابری در عملکرد برگ تازه و افزایش متوسط ۱۸ درصد در عملکرد بیولوژیکی در مقایسه با شرایط بدون این تیمارها شد. متعاقبا، ترکیب کود گاوی و کود بیولوژیک بیشترین تاثیر را بر صفات کمی گیاهان نشان داد. وزن و قطر پیاز مادر به طور قابل توجهی تحت تاثیر اثرهای اصلی و کاربرد توام آنها قرار گرفت. حداکثر مقادیر ثبت شده برای این پارامترها ۳.۵۳ گرم در بوته و ۲۲.۵۲ میلی متر بود که به اثر متقابل کود گاوی، کود زیستی NPK و اسید جیبرلیک نسبت داده شد. به دنبال این، اثر ترکیبی کود گاوی و کود زیستی NPK نیز به طور قابل توجهی کمک کرد. به طور مشابه، وزن و قطر پیازهای دختر تولیدی، روندهای مشابهی را با موارد مشاهده شده در پیازهای مادر نشان داد. موفقیت تولید در A. jesdianum به طور قابل توجهی با استفاده از کود گاوی، کودزیستی NPK و اسید جیبرلیک افزایش یافت. عملکرد بهینه پیاز در واحد سطح تحت کاربرد ترکیبی این کودها و اسید جیبرلیک (میانگین ۱۳.۳۳ عدد در واحد سطح) به دست آمد.نتیجه گیری: با توجه به نتایج آزمایش، استفاده از کود گاوی همراه با کود زیستی NPK و اسید جیبرلیک به طور قابل توجه ای باعث افزایش عملکرد گیاه و تولید پیازهای دختر می شود. در نتیجه، این تیمار برای کشاورزانی که به دنبال به حداقل رساندن اتکای خود به کودهای شیمیایی هستند توصیه می شود.

کلیدواژه ها:

ازتوبارور-۱ ، اسید جیبرلیک ، پتا بارور-۲ ، تکثیر ، عملکرد ، فسفات بارور-۲ و کود آلی