بررسی تطبیقی تفاوت دیدگاه عطار و سهروردی در باب عشق و معرفت

عطار و سهروردی به عنوان دو بزرگمرد عرصه عشق و عرفان دیدگاههای متفاوتی در مورد تقدم و تاخر برخی از کلیات و اصول و مراتب عرفان داشتهاند. از جمله مسائلی که این دو در مورد آن دو دیدگاه کامال متفاوتی دارند مسئله ی جایگاه عشق و معرفت در مراحل سیر و سلوک است. سهروردی در آثار خود و عطار خصوصا در منطق الطیر صراحتا با دلایل منطقی در مورد جایگاه این دو مقوله صحبت کردهاند. به طور کلی در دیدگاه سهروردی معرفت بر عشق مقدم است و در دیدگاه عطار، عشق بر معرفت. شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، شاعر عاشق و عارف دل سوخته در مقام توصیف وادی عشق آن را بی پایان میخواند و کسی را که در راه عشق گام ننهد، سرگردان میشمارد. با اندکی تامل در اشعار وی میتوان دریافت که عشق او به ذات حق چگونه قرار از وی ربوده و عظمت این عشق، چه شوری در وی پدید آورده که او را در خود غرق ساخته و همه چیز را از او بازستانده و در مقابل، وصال معشوق را به وی ارزانی داشته است. شیخ اشراق در بیان سخن عشق، ذوق اشراقی و بحث برهانی را به هم در می آمیزد و جان و دل خویش را به عقل و عشق میسپارد و وصول به عشق جاویدان را جز با رسیدن به شهر جاویدان خرد میسر نمیداند. اما در نگاه شیخ اشراق راه سالک با آغاز معرفت میشود از در محبت میگذرد و در نهایت به مرحله عشق میرسد. به تعبیر دیگر، سهروردی در راه عشق، نردبانی را توصیف میکند که پله اول آن شناخت و معرفت، پله دوم آن محبت و پله سوم آن عشق است. در حالی که عطار در هفت شهر سیر و سلوک، اول وادی طلب و سپس عشق و بعدا معرفت را بیان میکند.

کلیدواژه ها:

عرفان ، عشق ، معرفت ، فریدالدین عطار ، سهروردی