طراحی معماری منظر با تاکید بر مفهوم تاب آوری (پیرامون مجموعه سد گلابر سجاسرود در شهرستان خدابنده)

چکیده امروزه، در فرآیندهای توسعه منابع طبیعی، یکی از تاکیدهای معماران منظر بر استفاده از مفهوم تاب آوری در طراحی مناظر پیرامونی سدها و رودخانه ها هست. استفاده از مفهوم تاب آوری برای تمرکز صریح بر ایجاد سیستم هایی توانا و سازگار به عنوان راهی مناسب برای مدیریت اکوسیستم ها است. سد گلابر سجاسرود به عنوان بزرگ ترین سد حال حاضر استان زنجان، به علت عدم اتخاذ و اجرای زیرساخت های مناسب، همچنان در برابر تاثیرات محیطی و سلامت اکوسیستم آسیب پذیر است. اتخاذ رویکردهای صلب و تک بعدی برای کنترل تاثیرات احتمالی، نه تنها توانایی کنترل آن را ندارد بلکه زیرساخت های بوم شناسانه و ساختاری این حوضه را نیز نابود می کند. این پایان نامه مشخصا به نقش و تاثیر استفاده از مفهوم تاب آوری در طراحی معماری منظر پیرامون مجموعه سد گلابر سجاسرود در برابر تاثیرات احتمالی سیل و خشکسالی می پردازد. بر این اساس، این پژوهش با بررسی مفهوم تاب آوری و استخراج مولفه ها و شاخص های این مفهوم در راستای حفظ اکوسیستم و طراحی معماری منظر پیرامون مجموعه سد گلابر سجاسرود در شهرستان خدابنده استفاده می گردد. هدف: هدف اصلی این پژوهش، دستیابی به منظر رودکناری تاب آور در مواجهه با سیل و خشکسالی به گونه ای است که ضمن پاسخ گویی به تمامی مسائل طبیعی و فرهنگی، با الگوهای بومی (همساز با شرایط اقلیمی و محیطی) سازگار باشد. با توجه به رهیافت های اخیر منظر تاب آور، در این مورد اصلی ترین مساله پژوهش فهم چگونگی تاب آوری منظر پیرامون مجموعه سدگلابر سجاسرود در شهرستان خدابنده است؛ بررسی و شناخت توانمندی های رودخانه سجاسرود در بهبود جنبه های بوم شناختی آن در کنار طراحی معماری منظر رودکنار سجاسرود در شهرستان خدابنده حائز اهمیت است. در این راستا، این پژوهش در پی یافتن راه حل و پاسخی برای این سوال است که تاب آوری معماری منظر چگونه و تا چه میزان بر مدیریت تاثیرات سیل و خشکسالی در مجموعه سد گلابر سجاسرود می تواند تاثیرگذار باشد؟ روش شناسی پژوهش: روش انجام کار این پژوهش در ابتدا بررسی و مرور فشرده متون تخصصی مرتبط با ادبیات تاب آوری و مطالعات اسنادی به منظور شناسایی دیدگاه ها و رویکردهای نوین مفهوم تاب آوری، موثر در حفظ رابطه انسان با محیط طبیعی و فرهنگی انجام می گردد؛ سپس به منظور آسیب شناسی و سنجش دقیق وضعیت شهرستان خدابنده و مشخصا رودخانه سجاسرود و مجموعهسد گلابر، در چارچوب مدل ارزش ها و عوامل سازنده منظر (FVFL)، ویژگی های محیط طبیعی، محیط انسان ساخت و محیط فعالیت های انسانی مورد مطالعه و بررسی عمیق قرار می گیرد. یافته ها: یافته های پژوهش، بیانگر وجود هفت شاخص اصلی در ادبیات تاب آوری در معماری منظر است که با تاکید بر این شاخص ها همگام با مدل ارزش ها و عوامل سازنده منظر در طراحی پیرامون رودخانه سجاسرود، چالش های موجود از قبیل عدم دسترسی های مناسب به سایت طراحی، آلودگی های آب رودخانه و فرسایش خاک آن و رنج بردن این سایت از تاثیرات محیطی و نبود زیستگاه های مناسب جانوری و گیاهی و مسائلی از این دست، بر این اساس راهکارهایی برای حفظ خدمات اکوسیستم، بهبود ارزش های بوم شناسانه، تقویت رابطه انسان با طبیعت و افزایش تاب آوری ارائه می گردد.

کلیدواژه ها:

تاب آوری ، سد گلابر ، اکوسیستم ، مدیریت رود ، طراحی معماری منظر تاب آور ، شهرستان خدابنده.