فرایند ارتقا از درون بند متممی خودایستا: امری ممکن یا ناممکن؟

ارتقا عملیاتی نحوی است که طی آن فعل های بند اصلی، سبب حرکت گروه اسمی از جایگاه فاعلی بند درونه به جایگاه فاعلی بند پایه می شوند (پستال 1974: 284). یکی از ویژگی های مهم ساخت ارتقایی این است که آنها فاقد موضوع بیرونی هستند و فاعل روساختی در این ساخت ها از بند درونه نشأت می گیرد. این پدیده را می توان با مثال انگلیسی He seems to leave here. به تصویر کشید. گروه اسمی ای که زیر آن خط کشیده شده است (He) به علت این که از لحاظ مشخصه های صرفی-نحوی با فعل عبارت پایه مطابقت می کند به جایگاه فاعل بند پایه (جایگاه موضوع) ارتقا پیدا کرده است با این وجود از لحاظ معنایی به بند پیرو تعلق دارد. درنظریه های دستور زایشی ( حاکمیت و مرجع گزینی 1981 و برنامه کمینگی1995) ارتقا براساس حالت دهی یا بازبینی حالت فعل پایه تبیین می گردد. از آنجایی که فعل بند پیرو، ناخودایستا است امکان حالت دهی یا بازبینی حالت فعل پایه با فاعل بند پیرو وجود دارد. این امر که حرکت (He) به جایگاه فاعل بند پایه را در پی دارد باعث می شود شرط فرافکن گستردهEPP) (یا به عبارت دیگر نیاز جمله به فاعل نیز مرتفع گردد. بر اساس این دیدگاه، حرکت فاعل بند درونه به جایگاه فاعلی بند اصلی در صورتی امکان پذیر است که بند درونه دارای متمم نا خود ایستا و به عبارتی یک بند ناقص باشد و ارتقا از بندهای خودایستا که دارای ویژگی های زمان و مطابقه هستند و در واقع بندهای کامل هستند مجاز نیست، در مقاله حاضر در پی آن هستیم که با اشاره ای مختصر به ساخت های ارتقایی در زبان های مختلف، این تصور مطرح شده در میان برخی از زبان شناسان را از ذهن خواننده بزداییم . برای این منظور داده هایی عینی از زبانهای مختلف (مانند ایرلندی، رومانیایی، عبری، ترکی، ظلویی، فارسی ،.......) ارائه می دهیم که نشان می دهد در حقیقت در بسیاری از زبانهای دنیا حرکت طولانی موضوع از درون بند متممی خودایستا به جایگاه فاعل بند پایه امکان پذیر است. این مقاله یکی از انواع ارتقا از درون بند خودایستا یعنی ساخت فرا ارتقا را مورد توجه قرار می دهد. پس از بحث درباره پیشینه نظری و ارائه و بررسی داده های زبانهای مختلف که به حرکت طولانی موضوع گواهی دارند، به تأثیرات وجود این دیدگاه بر تحلیل های پیشین برنامه کمینه گرا نگاهی خواهیم داشت و به دنبال پاسخ این سؤال خواهیم بود که اگر بند درونه خودایستاست و فاعل حالتش را در همان بند بازبینی کرده و به عقیده چامسکی(2000) فاعل پس از بازبینی حالتش در جای خود ثابت و غیر فعال می شود1 چگونه می تواند به بند بالاتر ارتقا یابد؟ با اتخاذ دیدگاه اورا (1994) در پاسخ به این سؤال بر این باوریم که در ساخت فرا ارتقا که در آن گروه اسمی از جایگاه فاعلی بند درونه خودایستا به جایگاه فاعلی بند پایه حرکت می کند، فاعل بند پیرو مشخصه شخص و شمار خود را در جایگاه شاخص هسته تصریف یا زمان در جمله پیرو بازبینی می کند با این وجود این هسته می تواند به صورت اختیاری فاقد مشخصه حالت باشد. به این ترتیب فاعل جمله پیرو به منظور بازبینی مشخصه حالت خود به جایگاه شاخص هسته زمان در جمله پایه حرکت می کند

کلیدواژه ها:

ساخت ارتقایی ، ساخت فرا ارتقا ، حرکت طولانی موضوع