بازخوانی هستی شناسی محله های جدید شهری با اتکا بر سویه اجتماعی محله سنتی

مفهوم محله سنتی به عنوان واحدی اجتماعی در محدوده­ای جغرافیایی و در نقش نظام خوداتکا، شاید به قدمت عمر بشر باشد. برای هزاران سال، محله به مثابه میراث شهری و کالبدی قابل درک با حفظ گروه­بندی­های اجتماعی سازمان­یافته و مکان­محور و تمامیت شهری چند سطحی، اجتماع را از فروپاشی نجات داده­است. به نظر می­رسد در جوامع امروز، برای دستیابی به ارزش­های فراموش­شده شهری، بازتعریف محله جایگاه ویژه­ای دارد و می­تواند بنیادی­ترین عنصر شهری و حلقه میانجی بین شهر و شهروندان به شمار رود. مطالعه حاضر در پاسخ به چیستی مفهومی و مکانی محله سنتی در ذیل پارادایم تفسیرگرایی و به لحاظ روش تحقیق براساس رویکرد کیفی انجام شده­است. از آنجا که هدف، درک تحولات مفهومی محله و نیل به نگاهی جامع از لایه­های پیدا و پنهان عرصه اجتماعی محله سنتی بود، از مطالعات اسنادی آرا و اندیشه­های نظریه­پردازان در پایگاه­های استنادی معتبر استفاده شد. پس از مرور نظام­مند منابع، تحلیل مضمون داده های مستخرج از منابع داخلی و خارجی انجام و کدگذاری در شش مرحله و به روش جزء به کل طراحی گردید و تا رسیدن به مرحله اشباع نظری ادامه یافت. یافته­ها نشان می­دهد که تعریف محله در گذر زمان از مفهوم کالبدی صرف به مفهوم معنایی _ادراکی و ذهنی متمایل شده­است؛ با این حال در تمام تعاریف ارائه­شده، چهارگانه فضا (کالبد)، زمان (تاریخ)، شهروند (افراد، گروه­ها و نهادها) و فعالیت یا عملکرد ملموس است. چهارگانه گفته شده در تعامل با یکدیگر، همزمان که به تکمیل مفهوم محله به عنوان موجودیت مدنی هویتمند می­پردازند، بازتولید امر شهری و شهروندی را نیز موجب می­شوند. همچنین مضامین فراگیر ظرفیت­های اجتماعات محلی با دربرگیرندگی مضامین سازمان­دهنده دلبستگی اجتماعی و انسجام اجتماعی و همچنین اجتماع­پذیری محله شامل تعهدات اجتماعی و خیر عمومی و توانمندسازی، مضامین اصلی هستی­شناسی عرصه اجتماعی محله سنتی را شکل می­دهند که با عملیاتی­سازی نمودن هریک می­توان در احیای محله های پریشان یا محدوده­های فاقد هویت شهری مداخله نمود.

کلیدواژه ها:

محله ، هستی شناسی ، عرصه اجتماعی ، ظرفیت های اجتماعات محلی ، انسجام اجتماعی