امکان سنجی تشکیل بازار آب در شرق استان مازندران و بهینه سازی مدل های مشارکتی در پیاده سازی آن

چکیده سابقه و هدف: در تمامی اسناد بالادستی بخش آب خصوصا شش برنامه ی توسعه ، همواره بر مدیریت منابع آبی تاکیدات ویژه ای صورت گرفته است. یکی از روش های کنترل عرضه و تقاضای بحران آب ایجاد و کشف قیمت آب در تابلوی قیمت گذاری بازار آب می باشد. لازمه پیاده سازی بازار آب در یک منطقه زیرساخت های تاسیساتی بسیاری می باشد که در شرایط حاضر نیازمند صرف بودجه ای بسیار هنگفت از سوی دولت جهت پیاده سازی و یا تکمیل این ها می باشد. بررسی های حال حاضر نشان می دهد یکی از راهکارهای حل این بحران استفاده از مشارکت مردمی و اجتماعی می باشد. مواد و روش ها: از آنجایی که استان پهناور مازندران سهم ویژه ای در ساختار اقتصادی و تامین امنیت غذایی کشور ایفا می نماید و به عنوان قطب کشاورزی، گردشگری و صنعت آبی کشور، شناخته می شود لذا در این بررسی که در مناطق شرقی استان مازندران صورت گرفته است با انتخاب ۵۰ نقطه در شهرستان های ساری، میان درود، نکا، بهشهر و گلوگاه و انتخاب دو مورد در هر روستا (مجموعا ۱۰۰ نقطه) در طی سال های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ اقدام به امکان سنجی اجرای بازار آب رسمی در این منطقه و نیز با ارزیابی مدل-های مشارکتی اعم از روش طراحی ساخت وام (D.B.F)، ساخت اجاره بهره برداری انتقال (B.L.O.T)، روش ساخت مالکیت عملکرد (B.O.O) و روش مشارکت عمومی – خصوصی (P.P.P)، در یک منطقه ۱۰۰۰ هکتاری در حوضه بهنمیر با استفاده از روش سلسله مراتبی (AHP) اقدام به شناسایی بهینه ترین مدل و نیز معرفی یک مدل جدید به نام مشارکت عمومی خصوصی با رویکرد هیدرو اجتماعی (P.S.P.P) جهت تشکیل بازار آب در این منطقه گردید. یافته ها: بررسی ها نشان می دهد قیمت آب برای یک هکتار شالی در سال های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به ترتیب معادل ۴۸۰ و ۹۰۰ میلیون ریال در هر هکتارحق آبه واقعی در دشت می باشد. برای سال ۱۳۹۹، ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به ترتیب فروش آب درهکتار ۵/۱، ۴/۵ و ۹ میلیون تومان با فرض شاخص هیدرومدول آب دراراضی شالیزاری با انتقال آب از نهرهای درجه سه و چهار خاکی به میزان ۱۰۰۰۰ مترمکعب در مراحل چهارگانه کشت شالی مصرف شود لذا بازای هرمترمکعب آب در این سال ها به ترتیب ۱۵۰، ۵۴۰ و ۹۰۰ تومان در بخش خصوصی برای شالیزاری پرداخت گردیده است. در حال حاضر در مناطق شرقی بازارهای آب غیررسمی فعالیت داشته و خرید و فروش آب با قیمت های بسیار بالا در میان کشاورزان در جریان است. اما رسمی نبودن این بازار نقشی در مدیریت تقاضا آب نداشته و برای رسمی نمودن این بازار تکمیل و توسعه طرح های زیرساختی شبکه آبیاری امری ضروری تلقی می گردد.نتیجه گیری: در نتیجه می توان بیان داشت به جهت نوآوری در این پژوهش با کاربرد مدل جدید مشارکت عمومی خصوصی با رویکرد هیدرو اجتماعی (P.S.P.P) براساس مدل پایایی آب که کارآمدترین مدل در راستای بحث عرضه و تقاضای آب می باشد، در کنار ایجاد و تکمیل زیرساخت، رفاه اقتصادی، بهروری بالای آب بازای مصرف آب بهینه می تواند، بدلیل رویکرد هیدرو اجتماعی همگرایی احاد ذینعفان و گروه های هم آب و یا تشکل های آبران (تعاونی کشاورزان) این مدل بازار آب رسمی که توسط کارگزاران (سرمایه گذاران با اقتصاد خرد کشاورزان) می بایست تشکیل گردد را در منطقه به راحتی پیاده سازی نماید. واژه های کلیدی: بازارآب رسمی و غیررسمی، مشارکت عمومی.

کلیدواژه ها:

بازارآب رسمی و غیررسمی ، مشارکت عمومی ، بازار اب