شناخت موانع توسعه کشاورزی حفاظتی در شرایط دیم استان آذربایجان شرقی: نگرش سنجی کشاورزان

مقدمه: کشاورزی حفاظتی یکی از راهکارهای بلندمدت در حفاظت از منابع تولید با مدیریت صحیح محصول و خاک می باشد. با وجود منافع گسترده کشاورزی حفاظتی، هنوز سطح اراضی تحت پوشش کشاورزی حفاظتی در سطح جهانی در مقایسه با نظام کشاورزی مرسوم بسیار اندک می باشد. همچنین، پس از دهه ها تلاش برای توسعه کشاورزی حفاظتی در ایران، مورد استقبال بسیاری از کشاورزان قرار نگرفته است. این موضوع می تواند تحت تاثیر عوامل مختلف فنی (مانند دسترسی به ادوات مخصوص کشاورزی حفاظتی)، اجتماعی (نظیر دانش و آگاهی کشاورزان) و اقتصادی (انواع سیاست های حمایتی) قرار بگیرد. بنابراین، با توجه به جایگاه ویژه کشاورزی، پژوهش حاضر به منظور شناسایی موانع توسعه کشاورزی حفاظتی در اراضی دیم و نگرش کشاورزان به این موضوع پرداخته شد.روش ­شناسی پژوهش: این پژوهش در سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ در استان آذربایجان شرقی انجام گرفت. جامعه آماری کشاورزان مناطق دیم شهرستان های مراغه، هشترود، میانه، چاراویماق و اهر بودند. گردآوری داده ها و اطلاعات از طریق مصاحبه حضوری با کشاورزان و تکمیل پرسشنامه ای حاوی سوالات مرتبط با کشاورزی حفاظتی انجام گرفت. شناسایی کشاورزان قابل دسترس برای مصاحبه حضوری به کمک کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان های مورد مطالعه انجام گرفت که به ۵۳ نفر رسید. برای اطمینان از روایی محتوای گویه های منتخب، پرسشنامه توسط گروهی از اعضای هیات علمی و متخصصان کشاورزی دیم مورد ارزیابی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از اکسل ۲۰۱۶ انجام گرفت. همچنین، همبستگی بین متغیرها با روش اسپیرمن و با استفاده از نرم افزار اوریژن پرو نسخه ۲۲ انجام گرفت.یافته­ های پژوهش: نتایج نشان داد که با توجه به سهم بالای گندم و جو در الگوی کشت منطقه، تناوب زراعی به درستی رعایت نمی شود. قسمت عمده بقایای گیاهی به ویژه در غلات به عنوان محصول فرعی و به دلیل بالا بودن قیمت کاه و کلش در منطقه برداشت می شود. بیشتر کشاورزان عملیات آماده سازی و کشت محصول را به روش خاکورزی مرسوم انجام می دهند. کمبود ماشین آلات و ادوات مناسب کشاورزی، پایین بودن دانش و آگاهی برخی کشاورزان در خصوص کشاورزی حفاظتی و کاهش عملکرد محصول در سال های ابتدایی شروع سامانه کشاورزی حفاظتی، از موانع اصلی توسعه آن به شمار می رود. ارائه تسهیلات کم بهره به منظور خرید ماشین آلات و ادوات کشاورزی حفاظتی، تحقیقات مشارکتی با همکاری کشاورزان، محققان و مروجان و ایجاد مزارع الگویی در مزارع کشاورزان و وجود سیاست های حمایتی نظیر مشوق های مالی  و یارانه ها می تواند راهکارهای مناسبی در توسعه آن باشد.

کلیدواژه ها:

کشاورزی دیم ، خاک ورزی حفاظتی ، تناوب زراعی ، مدیریت بقایای گیاهی