اثر مصرف کود نیتروژن و تراکم بوته بر صفات مورفولوژیک و عملکرد دانه و روغن ارقام جدید کنجد (.Sesamum indicum L) مقاوم به ریزش دانه در شمال استان خوزستان

به منظور ارزیابی اثر مصرف کود نیتروژن و تراکم بوته بر صفات مورفولوژیک و عملکرد دانه ارقام جدید کنجد مقاوم به ریزش دانه، آزمایشی به صورت کرت های نواری خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزارع آزمایشی شرکت کشت و صنعت شهید رجائی شهرستان دزفول در شمال استان خوزستان طی دو سال ۱۴۰۰و ۱۴۰۱ اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل مقادیر کود نیتروژن (۴۶، ۶۹ و ۹۲ کیلوگرم د ر هکتار در سال اول و ۶۹، ۹۲ و ۱۱۵ کیلوگرم در هکتار در سال دوم، از منبع اوره) و سه تراکم بوته (۲۵، ۵۰ و ۷۵ بوته در مترمربع) و چهار رقم کنجد (مهاجر، چمران و برکت به عنوان ارقام جدید مقاوم به ریزش دانه و رقم محلی دزفول؛ شاهد) بودند. تیمارهای کود نیتروژن و تراکم بوته به عنوان عامل های اصلی به ترتیب در نوارهای عرضی و طولی و رقم به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج سال اول آزمایش نشان داد که تیمارهای ۶۹ و ۹۲ کیلوگرم نیتروژن باعث افزایش ۲۸ و ۴۱ درصدی عملکرد دانه نسبت به تیمار ۴۶ کیلوگرم شد و در سال دوم آزمایش نیز، افزایش کود نیتروژن از ۶۹ به ۹۲ و ۱۱۵ کیلوگرم، به ترتیب باعث افزایش عملکرد دانه به مقدار ۱۵ و ۲۹ درصد شد. نتایج نشان داد که هر چند تراکم ۵۰ بوته در مترمربع نسبت به تراکم های ۲۵ و ۷۵ بوته در مترمربع در هر دو سال آزمایش باعث افزایش عملکرد دانه ارقام کنجد شد ولی بیشترین درصد روغن در تراکم ۲۵ بوته در واحد سطح حاصل گردید. در سال دوم آزمایش بیشترین مقدار عملکرد دانه مربوط به رقم مهاجر (۱۹۵۳ کیلوگرم در هکتار) بود و عملکرد دانه ارقام برکت، چمران و محلی دزفول به ترتیب ۱۸۲۸، ۱۷۰۰ و ۱۱۰۲ کیلوگرم در هکتار بود. میزان روغن دانه ارقام مقاوم به ریزش در هر دو سال آزمایش بطور معنی داری بیشتر از رقم محلی دزفول بود بیشترین میزان روغن دانه (۴/۴۵ درصد) در رقم مهاجر مشاهده شد. بر اساس نتایج این تحقیق، مصرف کود نیتروژن به مقدار ۶۹ تا ۹۲ کیلوگرم در هکتار و تقسیط آن به صورت پایه، سرک اول در مرحله هشت برگی و سرک دوم در مرحله شروع گلدهی باعث تولید بیشترین مقدار عملکرد روغن در زراعت کنجد مقاوم به ریزش دانه شد. ارقام جدید تجاری کنجد مقاوم به ریزش دانه، بویژه ارقام مهاجر و برکت عملکرد دانه، میزان روغن و عملکرد روغن بالاتری نسبت به رقم شاهد داشتند و به دلیل دارا بودن ویژگی مهم مقاومت به ریزش دانه در زمان رسیدگی، برای توسعه کشت کنجد در الگوی کشت تابستانه مناطق دارای شرایط اقلیمی مشابه دزفول در شمال خوزستان مناسب هستند.

کلیدواژه ها:

Sesame‎ ، Number of capsules ، Oil conten ، Oil yield and ۱۰۰۰ Seed weight ، تعداد کپسول در بوته ، درصد روغن ، عملکرد روغن ، کنجد ، وزن هزار دانه