تحولات موسیقی خراسان در قرن دهم هجری: مردمی/ هنری

تحولات موسیقی مردمی/ هنری و تبدیل آن دو به یکدیگر، از مباحثی است که گاه در برخی از مناطق ایران می توان مشاهده کرد. با آغاز سده دهم قمری و پیدایش حکومت متمرکز سیاسی و نیز رسمی شدن مذهب تشیع، تحولات جدیدی در خراسان شکل گرفت. با توجه به حساسیت منطقه ای، شاهزادگان و رجال سرشناس وقت در این منطقه حضور یافتند و به همین دلیل، در خراسان جریانی از موسیقی هنری متاثر از موسیقی های مرکز ایران شکل گرفت. در این مقاله تلاش است تحولات موسیقی هنری و دگرگونی آن به موسیقی مردمی در خراسان قلمرو ایران پس از سده دهم قمری بررسی شود. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی و تحلیلی است، و روش گردآوری منابع براساس روش کتابخانه ای است. مهم ترین سوال چگونگی تغییر موسیقی هنری به موسیقی مردمی است؛ چراکه پس از سده دهم قمری، مشهد و هرات به دو کانون مهم موسیقی هنری تبدیل شدند و البته شاهزادگان و رجال مهم دوستدار موسیقی در این جریان نقش به سزایی داشتند. در این راستا، دو کارگان موسیقی روایی و غیرروایی شکل گرفت که بیشتر خاستگاهی برون منطقه ای داشت. نمونه هایی از این کارگان در رساله های موسیقی سده دهم و یازدهم قمری یافت می شوند که برخی از آن ها، به ویژه در حوزه موسیقی روایی است. با توجه به اینکه نمونه های یادشده در حوزه موسیقی مردمی است، می توان با در نظرگرفتن تحولات تاریخی به این نتیجه رسید که کارگان یادشده به تدریج از حوزه موسیقی هنری دور و به حوزه موسیقی مردمی نزدیک شده است. این موضوع البته می تواند در مورد برخی از اصطلاحات همچون مقام نیز درست باشد.