بررسی و ارزیابی جامع بارش موثر و نیاز آبی کشت دیم در گستره شرق استان مازندران

خلاصه محاسبه و پیش بینی دقیق نیاز آبی محصولات راهبردی در مازندران، ازجمله گام های ضروری برای بهره وری بالا در مصرف آب به شمار می رود درر این پژوهش بارش موثر و نیاز آبی کشت دیم پاییزه از زمان کاشت تا برداشت از اول مهر تا آخر اردیبهشت در منطقه شرق مازندران با داده های ایستگاه های هواشناسی محدوده به دست آورده شد. برای این منظور در ابتدا تبخیر و تعرق با روش پنمن مانتیث فائو و سپس مقدار بارش موثر در طول دوره آماری ۲۰ ساله با چهار روش قابل اطمینان و توصیه شده برای ماه های دوره رشد محاسبه شد. برای دو محصول گندم و کلزا که کشت غالب منطقه هستند، نیاز آبی محاسبه شد. نتایج نشان داد که بارش موثر در دوره زراعی، به ویژه از اسفند تا پایان اردیبهشت، قادر به تامین کامل نیاز آبی این محصولات نبوده است. در سه ماه اخیر، بارش موثر در حالت خوش بینانه برای گندم ۵۲ درصد و برای کلزا ۴۸ درصد نیاز آبی را تامین کرده است. در حالت بدبینانه، این مقادیر به ۳۰ درصد برای گندم و ۲۸ درصد برای کلزا کاهش می یابد. نیاز به آبیاری خالص برای گندم در حالت بدبینانه به ترتیب ۱۷.۴۴، ۵۵.۳۵ و ۳۹.۴۰ میلی متر و در حالت خوش بینانه ۶.۳۲، ۴۲.۲۳ و ۳۲.۱۴ میلی متر محاسبه شد. برای کلزا نیز در حالت بدبینانه، نیاز به آبیاری به ترتیب ۲۳.۲۴، ۵۴.۱۴ و ۴۹.۰۷ میلی متر و در حالت خوش بینانه ۷.۳، ۴۲.۰۳ و ۴۱.۸۱ میلی متر است. روند تغییرات بارش موثر و عملکرد کشت دیم با آزمون ناپارامتری من کندال بررسی شد. نتایج نشان داد که با وجود روند گرمایش جهانی، تغییرات بارش موثر و عملکرد محصولات دیم در این منطقه دارای روند معنی داری نیست. تمامی محاسبات با استفاده از نرم افزار R و بسته های مربوطه انجام شد. این یافته ها می تواند به عنوان مبنایی برای مدیریت بهینه منابع آبی و برنامه ریزی های زراعی در مازندران مورد استفاده قرار گیرد و نیاز به اقدامات لازم برای افزایش بهره وری در کشت دیم را نشان می دهد.

کلیدواژه ها:

آبیاری ، بارش ، دیم ، مازندران ، نیاز آبی