تاثیر منابع مختلف سلنیوم بر قابلیت هضم، فراسنجه های شکمبه ای و ویژگی‎ های لاشه بره های پرواری آمیخته زل

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: به‎طور کلی اکثر جیرههای مورد استفاده در تغذیه دام دارای کمبود برخی مواد مغذی بوده و نیاز به مکمل های غذایی دارند. در میان مکملهای خوراکی، مواد معدنی کم مصرف و پرمصرف از اهمیت ویژهای برخوردار می باشند. سلنیوم یکی از مواد معدنی کم‎مصرف و ضروری در تغذیه دام است که اهمیت آن برای سلامت و بهره وری حیوانات به‎خوبی تایید شده است. سلنیوم در فعالیت آنزیم ها و به‎عنوان یک آنتی اکسیدان در پیشگیری از آسیب های اکسیداتیو به بافت های بدن نقش دارد. استفاده از مکمل های سلنیوم در جیره گوسفندان می تواند فعالیت میکروبی شکمبه، میکروارگانیسم های گوارشی و فعالیت آنزیمی آنها را تحریک کرده و سبب بهبود تخمیر شکمبه ای شود. از جمله دلایل بهبود قابلیت هضم مواد مغذی خوراک در پاسخ به مصرف مکمل سلنیوم، می توان به افزایش فعالیت پروتوزوآیی و افزایش فعالیت باکتری های سلولولیتیک اشاره کرد. اعتقاد بر این است که جذب کم سلنیوم در نشخوارکنندگان به‎دلیل کمبود سلنیوم در جیره و تبدیل آن به شکل نامحلول است. استفاده از اشکال مختلف آلی و معدنی سلنیوم، بر میزان جذب آن در دستگاه گوارش تاثیر می گذارد. استفاده از مکمل های آلی سلنیوم مانند کیلات های سلنیوم با اسیدهای آلی و آمینواسیدها، سبب افزایش قابلیت جذب این عنصر در دستگاه گوارش می شود. ارتباط مستقیمی بین مقدار سلنیوم خاک و گیاه وجود دارد و بر اساس گزارش‎های منتشر شده خاک کشور ما از نظر وضعیت این عنصر مواجه با کمبود می باشد و لزوم استفاده از مکمل سلنیوم در جیره دام‎های بسیاری از مناطق ایران نشان داده شده است. در نتیجه، هدف از این پژوهش بررسی اثرات مکمل‎های آلی و معدنی سلنیوم بر قابلیت هضم، فراسنجه های شکمبه ای، ساخت پروتئین میکروبی، جمعیت پروتوزوآ شکمبه و برخی ویژگی های لاشه بره های نر پرواری آمیخته زل بود. مواد و روش ها: این آزمایش با استفاده از تعداد ۲۵ راس بره نر پرواری آمیخته زل با سن ۴ تا ۵ ماه و میانگین وزن بدن (۱/۵±۳۲/۴ کیلوگرم) در قالب یک طرح کاملا تصادفی با ۵ تیمار و ۵ تکرار به مدت ۸۴ روز انجام شد. تیمار‎های آزمایشی شامل: ۱- جیره مصرفی پایه بدون مکمل سلنیوم (حاوی ۰/۰۷۳ میلیگرم سلنیوم در کیلوگرم ماده خشک خوراک) به‎عنوان گروه شاهد، ۲- جیره پایه + ۰/۵ میلی‎گرم سلنیوم در کیلوگرم ماده خشک به‎شکل سلنیوم گلایسین، ۳- جیره پایه + ۰/۵ میلی‎گرم سلنیوم در کیلوگرم ماده خشک به‎شکل سلنیوم متیونین، ۴- جیره پایه + ۰/۵ میلی‎گرم سلنیوم در کیلوگرم ماده خشک به‎شکل سلنیوم سیستئین و ۵- جیره پایه + ۰/۵ میلی‎گرم سلنیوم در کیلوگرم ماده خشک به‎شکل سلنیت سدیم بودند. برای تعیین قابلیت هضم ظاهری مواد مغذی خوراک، از روش نشانگر داخلی خاکستر نامحلول در اسید استفاده شد. مایع شکمبه ۳ ساعت پس از مصرف خوراک صبحگاهی در روز ۸۴ آزمایش به‎منظور تعیین جمعیت پروتوزوآ و الگوی اسیدهای چرب فرار مایع شکمبه جمع آوری گردید. در هفته آخر آزمایش، جمع آوری ادرار به‎منظور برآورد ساخت پروتئین میکروبی با استفاده از روش اندازه گیری دفع مشتقات پورینی از ادرار انجام شد. پس از اتمام آزمایش، ۱۵ راس از بره ها، وزن کشی و کشتار شده و ویژگی های لاشه و گوشت مورد ارزیابی قرار گرفت. مقایسه میانگین‎ها با استفاده از آزمون چند دامنه‎ای دانکن و نرم افزار آماری SAS انجام شد. یافته ها: قابلیت هضم ماده خشک و الیاف نامحلول در شوینده خنثی در تیمارهای حاوی مکمل های سلنومتیونین و سلنوسیستئین نسبت به گروه های سلنیوم معدنی و شاهد به‎طور معنی داری افزایش یافت (۰/۰۵>p). قابلیت هضم ماده آلی در تیمارهای مکمل شده با سلنومتیونین و سلنوسیستئین افزایش معنی داری نسبت به گروه شاهد داشت (۰/۰۵>p). همچنین قابلیت هضم پروتئین خام در تمامی تیمارهای مکمل شده با سلنیوم نسبت به گروه شاهد به‎طور معنی داری بهبود یافت (۰/۰۵>p). اختلاف آماری معنی داری در قابلیت هضم عصاره اتری و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی در بین تیمارهای آزمایشی مشاهده نشد (۰/۰۵بره های دریافت کننده مکمل های سلنیوم نسبت به گروه شاهد به‎طور معنی داری کاهش یافت (۰/۰۵>p). در تیمارهای حاوی سلنومتیونین و سلنوسیستئین غلظت اسید پروپیونیک نسبت به تیمار حاوی سلنیت سدیم و گروه شاهد به‎طور معنی داری بیشتر بود (۰/۰۵>p) که در نتیجه آن، نسبت اسید استیک به اسید پروپیونیک در این دو تیمار نسبت به گروه های سلنیوم معدنی و شاهد به‎طور معنی داری کاهش یافت (۰/۰۵>p). غلظت اسید بوتیریک مایع شکمبه در تیمارهای مکمل شده با سلنیوم آلی نسبت به گروه شاهد به‎طور معنی داری کمتر بود (۰/۰۵>p). همچنین تیمارهای آزمایشی تاثیری بر غلظت نیتروژن آمونیاکی، سایر اسیدهای چرب فرار و کل اسیدهای چرب مایع شکمبه بره ها نداشتند (۰/۰۵بره ها نداشت (۰/۰۵مکمل سلنیوم (به‎ویژه مکمل های سلنیوم متیونین و سلنیوم سیستئین) در مقایسه با منبع معدنی سلنیوم، تاثیر بهتری بر قابلیت هضم مواد مغذی خوراک و فراسنجه های شکمبه ای بره های پرواری دارد.

کلیدواژه ها:

Digestibility ، Lamb ، Microbial protein ، Selenium supplement ، Volatile fatty acid ، اسید چرب فرار ، بره ، پروتئین میکروبی ، قابلیت هضم ، مکمل سلنیوم