ارزیابی اثرات محلول پاشی گلایسین بتائین و اسیدسالسیلیک بر آثار مخرب تنش خشکی در گیاه داروئی نیل

سابقه و هدف: گیاه دارویی نیل (Indigofera tinctoria L.) گیاهی فراموش شده است که دارای خواص درمانی متعددی نظیر ضد باکتری، ضد آلرژی، محافظ کبد و آنتی اکسیدانی می باشد. راهکارهایی که بتواند اثرات خشکی آخر فصل در گیاهان را کاهش دهد بسیار می تواند سودمند باشد. استفاده از محرک های زیستی یکی از روش های کارآمد جهت تعدیل تنش های زیستی است. هدف این مطالعه، بررسی تاثیر الیسیتورهای اسید سالیسیلیک و گلایسین بتائین در سطوح مختلف آبیاری بر برخی شاخص های مورفولوژیک و فیتوشیمیایی گیاه نیل بود. مواد و روش ها: بذر نیل از شرکت سبزینه گستر چابهار تهیه گردید. سپس در گلدان های پلاستیکی یک کیلوگرمی حاوی مخلوط خاکی کوکوپیت: پرلیت: خاک باغچه (با نسبت ۱:۱:۱) کشت گردید. سپس گلدان ها در دستگاه فیتوترون با دمای شبانه ۲۲ درجه سانتی گراد، دمای روزانه ۲۸ درجه سانتی گراد، شرایط ۱۶ ساعت روشنایی و ۸ ساعت تاریکی قرار گرفتند. این آزمایش به صورت فاکتوریل در پایه طرح کاملا تصادفی با ۱۵ تیمار و سه تکرار اجرا گردید. تیمار های مورد بررسی در این تحقیق شامل آبیاری در سه سطح ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ درصد ظرفیت زراعی به عنوان فاکتور اول و محرک های اسید سالیسیلیک (در دو سطح ۲ و ۴ میلی مولار) و گلایسین بتائین (در دو سطح ۵۰ و ۱۰۰ میلی مولار) به همراه شاهد (عدم محلول پاشی) به عنوان فاکتور دوم بود. تیمارهای آبیاری پس از ورود گیاهان به مرحله چهار برگی بر اساس ظرفیت زراعی خاک و به روش وزنی اعمال شدند. ظرفیت زراعی خاک گلدان به روش وزنی به کمک دستگاه رطوبت سنج (TDR) محاسبه گردید. تیمارهای محلول پاشی با محرک ها (اسید سالیسیلیک و گلایسین بتائین) در مرحله ۴ برگی انجام گردید. پس از طی یک فصل رشد، پارامترهای مورفولوژیکی از قبیل ارتفاع بوته، تعداد انشعابات، وزن تر و خشک بوته، طول و وزن ریشه اندازه گیری شد. سنجش میزان رنگدانه های فتوسنتزی به روش آرنون و توسط اسپکتروفتومتر انجام شد. محتوای آنتوسیانین برگ به روش متانول اسیدی اندازه گیری شد. محتوای پرولین نیز با روش بیتس و به کمک معرف ناین هیدرین انجام شد. سنجش محتوای فنل کل به روش معرف فولین سیوکالتیو، محتوای فلاونوئید کل به روش رنگ سنجی کلریدآلومینیوم و فعالیت آنتی اکسیدانی به روش سنجش مهار رادیکال های آزاد DPPH انجام شد.یافته ها: نتایج نشان داد که کاهش مقدار آبیاری (۵۰ درصد ظرفیت زراعی) ارتفاع بوته، تعداد انشعابات، وزن تر و خشک بوته، طول و وزن ریشه، کلروفیل، کاروتنوئید، آنتوسیانین و فلاونوئید را کاهش داد و پرولین، فنول و فعالیت آنتی اکسیدانی را افزایش داد. محلول پاشی گلایسین بتائین و اسیدسالیسیلیک پارامترهای فوق را در شرایط آبیاری نرمال و کم آبی افزایش داد. اثر مثبت گلایسین بتائین به ویژه غلظت ۱۰۰ میلی مولار در مقایسه با اثر مثبت اسید سالیسیلیک، بیشتر بود. اثر متقابل آبیاری و محرک ها نشان داد که بیشترین ارتفاع (۱/۶ سانتی متر)، وزن خشک بوته (۴۷/۷۳ گرم در بوته)، طول ریشه (۷۵/۸ سانتی متر)، کلروفیل a (۸/۱۰ میلی گرم در گرم) و کاروتنوئید (۵۳/۰ میلی گرم در گرم) با تیمار گلایسین بتائین ۱۰۰ میلی مولار در آبیاری ۱۰۰ درصد ظرفیت زراعی و بیشترین میزان فنول (۳/۲۹۴ میلی گرم اسید گالیک در گرم) و فعالیت آنتی اکسیدانی (۴۷/۶۸ درصد) با تیمار گلایسین بتائین ۱۰۰ میلی مولار در آبیاری ۷۵ درصد ظرفیت زراعی حاصل شد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج تحقیق حاضر، گلایسین بتائین و اسید سالیسیلیک، به ویژه گلایسین بتائین در غلظت ۱۰۰ میلی مولار، می توانند به عنوان محرک مناسبی برای افزایش رشد، تولید متابولیت های ثانویه گیاه نیل و مقابله با اثرات منفی کم آبی پیشنهاد شوند.

کلیدواژه ها:

آنتوسیانین ، الیسیتور ، فعالیت آنتی اکسیدانی ، فنول ، کم آبی