نقش پوشش گیاهی در زهکش های اراضی شالیزاری بر کاهش نیتروژن و فسفر موجود در زهاب

زهاب کشاورزی به دلیل داشتن مواد معدنی غیرآلی (نیتروژن، فسفر) و آلاینده های آلی (آفت کش ها و سموم) تهدیدی برای اکوسیستم های آبی است که باعث اوتروفیکاسیون و آسیب به منابع آبی پایین دست می شود. زهکش های لایروبی نشده با پوشش گیاهی می توانند بستر مناسبی برای حذف مواد مغذی و جامدات معلق باشند. این پژوهش کارایی زهکش های طبیعی لایروبی نشده را در حذف نیتروژن و فسفر از زهاب مزارع برنج استان گیلان بررسی می کند. دو تیمار زهکش خاکی، بدون پوشش گیاهی (V۱) با پوشش گیاهی (V۲)، دارای گونه های گیاهی خاص (Reed, Typha, Sparganium)) تحت غلظت های آلاینده بالا (C۱) پایین (C۲) در ماه های تیر و مرداد مورد بررسی قرار گرفت. مقدار اولیه نیتروژن و فسفر در آب، رسوب و گیاه اندازه گیری شد تا بیلان جرمی برای تیمار های V۱C۱، V۱C۲، V۲C۱ و V۲C۲ محاسبه شود. تجزیه و تحلیل واریانس نشان داد که پالایش نیتروژن و فسفر در سطح معنی داری یک درصد (P<۰/۰۱) تفاوت قابل توجهی داشته است. بیشترین درصد حذف نیتروژن و فسفر به ترتیب ۹۹/۷۱ و ۱۱/۴۶ درصد در تیمار V۲C۲ مشاهده شد. این نتایج نشان می دهند که پوشش گیاهی و استفاده از غلظت مناسب کود، بیشترین پتانسیل را در حذف نیتروژن و فسفر از زهاب تولیدی اراضی دارد. گیاه پالایی به عنوان یکی از فرایندهای اصلی حذف آلاینده ها در این تیمار، منجر به کاهش ۳۷ درصد نیتروژن و ۶۱ درصد فسفر شد. جذب سطحی رسوب در کاهش آلاینده ها نقش مهمی ایفا کرد، به طوری که در تیمار V۲C۲ نیتروژن ۸۸/۳۹ درصد و در تیمار V۱C۱ فسفر ۹۵/۳۴ درصد کاهش یافت. این نتایج نشان می دهد که کانال های طبیعی و لایروبی نشده پتانسیل بالایی در کاهش آلاینده های کشاورزی دارند و به بهبود چشمگیر کیفیت زهاب خروجی از مزارع برنج کمک می کنند. استفاده از این کانال ها می تواند به عنوان یک راهکار موثر و پایدار برای مدیریت زهاب کشاورزی، کاهش آلودگی منابع آبی و حفظ اکوسیستم های آبی موثر باشد.

کلیدواژه ها:

"گیاه پالایی" ، "پساب کشاورزی" ، "آلودگی آب" ، "سامانه زهکشی" ، "اوتروفیکاسیون"