مدل سازی دقیق مکانی شدت وقوع مخاطرات محیطی در سطح طبقه های تراکم جنگل

سابقه و هدف: سنجش قرارگیری رویشگاه های جنگلی در معرض مخاطرات محیطی چندگانه به عنوان یکی از ابعاد تشکیل دهنده آسیب پذیری، نخستین مرحله از اجرای فرایند ارزیابی آسیب پذیری این بوم سازگان ها است. با کمی سازی و تهیه نقشه مخاطرات محیطی چندگانه، اطلاعات حیاتی برای جلوگیری/کاهش تخریب رخ داده در جنگل ها فراهم می شود، بنابراین هدف این پژوهش، سنجش میزان قرارگیری رویشگاه های جنگلی واقع در منطقه حفاظت شده کوه دیل در استان کهگیلویه و بویراحمد در معرض مخاطرات محیطی چندگانه بود. مواد و روش ها: برای مدل سازی و سنجش شدت وقوع مخاطرات چندگانه، ابتدا نقشه های ریسک متعلق به تعداد ۱۱ مخاطره محیطی شامل خشک سالی، ریزگرد، تبخیر و تعرق، آتش سوزی، دماهای بیشینه، سیلاب، تندباد، زمین لغزش، شدت حضور انسان، شدت فرسایش خاک و نسبت اثرگذاری جاده تهیه شد. سپس، با اجرای روش دلفی و تجزیه وتحلیل نظرات متخصصان، وزن نسبی هریک از مخاطرات محیطی محاسبه شد. نقشه های ریسک مخاطرات محیطی در طبقه های چهارگانه کم، متوسط، زیاد و بسیار زیاد طبقه بندی شد و در وزن نسبی محاسبه شده با استفاده از روش دلفی ضرب شد. نقشه در معرض قرار گرفتن در سطح منطقه حفاظت شده با محاسبه میانگین نقشه های وزن دار مخاطرات محیطی تهیه شد و در چهار طبقه کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد طبقه بندی شد. درنهایت، شدت قرارگیری هریک از طبقه های پنج گانه تراکم جنگلی در معرض مخاطرات چندگانه مشخص شد. نتایج: اجرای روش دلفی و تعیین وزن نسبی هریک از مخاطرات محیطی نشان داد که مخاطرات خشک سالی (۱۵۱/۰) و آتش سوزی (۱۴۵/۰) دارای بیشترین وزن نسبی هستند، درحالی که سیلاب (۰۴۳/۰) و زمین لغزش (۰۳۶/۰) در اولویت های آخر از این نظر قرار گرفتند. تلفیق نقشه های وزن دار مخاطرات محیطی چندگانه و تهیه نقشه شدت قرارگیری در معرض مخاطرات در سطح منطقه حفاظت شده نشان داد که مقدار این نمایه از ۱۱۶/۰ تا ۲۷۶/۰ متغیر بود. طبقه بندی نقشه شدت قرارگیری در معرض مخاطرات چندگانه نشان داد که گستره های واقع در طبقه با شدت کم به طور عمده در بخش شرقی و گستره های واقع در طبقه با شدت خیلی زیاد در دو بخش شمالی و جنوبی منطقه حفاظت شده متمرکز شده اند. طبقه جنگل با تراکم یک تا پنج درصد دارای کمترین درصد وسعت در طبقه های با شدت زیاد و بسیار زیاد وقوع (۱/۲۵ درصد) و بیشترین وسعت در طبقه های با شدت کم و متوسط وقوع (۹/۷۴ درصد) مخاطرات محیطی چندگانه بود. در مقابل، طبقه جنگل با تراکم ۱۰ تا ۲۵ درصد، بیشترین درصد وسعت در طبقه های با شدت زیاد و بسیار زیاد (۷/۵۳ درصد) و کمترین درصد وسعت در طبقه های با شدت کم و متوسط وقوع (۳/۴۶ ۹/۷۴ درصد) مخاطرات محیطی چندگانه را داشت. از مجموع وسعت دو طبقه با تراکم بیشتر از ۵۰ درصد و ۲۵ تا ۵۰ درصد که بیشتر از یک سوم کل وسعت جنگل های منطقه حفاظت شده را شامل می شوند، ۴/۴۹ درصد در طبقه های با شدت زیاد و خیلی زیاد وقوع و ۷/۵۰ درصد در طبقه های با شدت کم و متوسط وقوع مخاطرات محیطی چندگانه قرار گرفتند. نتیجه گیری کلی: افزایش شدت فعالیت های انسانی و پیامدهای ناشی از تغییر اقلیم می تواند سبب افزایش درصد وسعت طبقه های با تراکم زیاد جنگل در طبقه های با شدت زیاد و بسیار زیاد مخاطرات محیطی چندگانه شود و سطح آسیب پذیری منطقه حفاظت شده را افزایش دهد. نتایج حاصل از این پژوهش، اطلاعات دقیق مکانی از شدت قرارگیری طبقه های تراکمی مختلف یک رویشگاه جنگلی در معرض مخاطرات محیطی چندگانه را فراهم کرده است. این یافته ها می توانند نقش موثری در توسعه اقدامات حفاظتی و حمایتی منطقه مورد مطالعه داشته باشند.

کلیدواژه ها:

آسیب پذیری ، سامانه اطلاعات جغرافیایی ، روش دلفی