بررسی وضعیت گرد و غبار در استان خراسان شمالی

طوفانهای گرد و غبار از مهمترین پدیده های طبیعی با تاثیرات گسترده بر زندگی انسان و محیط زیست هستند. آنها نه تنها باعث از بین رفتن منابع طبیعی و خسارات مالی می شوند بلکه چالش های جدی نیز به ویژه در غرب و جنوب غربی آسیا ایجاد می کنند. در سالهای اخیر، طوفانهای گرد و غبار به یک مسئله مهم زیست محیطی در خاورمیانه و ایران تبدیل شده اند که به دلیل عدم تعادل زیست محیطی به دلیل عوامل طبیعی و فعالیت های انسانی تشدید شده و منجر به بیابان زایی و تخریب زمین می شود. شناسایی منابع طوفان گرد و غبار برای پرداختن به علل اصلی آنها و اجرای اقدامات هدفمند، به ویژه در مناطق مسکونی، صنعتی و کشاورزی در معرض خطر بسیار مهم است. استان خراسان شمالی که به شدت تحت تاثیر طوفانهای گرد و غبار قرار گرفته است، به دلیل عواملی مانند وزش باد ۱۲۰ روزه سیستان و افزایش فعالیت های صنعتی و معدنی، وقایع تشدید شده را تجربه می کند. این مطالعه بر تجزیه و تحلیل طوفان های گرد و غبار در استان خراسان شمالی، با تاکید بر منابع، الگوهای حرکتی و عوامل موثر در آن متمرکز شده است. داده های هواشناسی، از جمله دید افقی، سرعت باد و پارامترهای مرتبط، در طی یک دوره ۴۰ ساله از ایستگاه های سینوپتیک در خراسان شمالی و استان های همسایه جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که فراوانی روزهای همراه با گرد و غبار در استان خراسان شمالی روند افزایشی داشته است، به طوریکه سال های ۲۰۰۸، ۲۰۱۷، ۲۰۱۸، ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ بیشترین تعداد طوفان های گرد و غبار را تجربه کرده اند. ایستگاه های بجنورد و جاجرم بیشترین فراوانی این پدیده را داشته اند. تحلیل ماهانه نشان می دهد که ماه های ژوئن و جولای (خرداد تا مرداد) اوج وقوع گرد و غبار هستند، در حالیکه فصل تابستان بیشترین میزان این پدیده را به خود اختصاص داده است. همچنین، بیشترین طوفان های گرد و غبار در ساعت های ۱۲ و ۱۵ رخ داده اند. مدل سازی مسیر گرد و غبار با استفاده از مدل HYSPLIT نشان داد که منابع خارجی از جمله کشورهای روسیه، قزاقستان، افغانستان، عراق و دیگر مناطق، نقش مهمی در وقوع این پدیده در استان خراسان شمالی دارند.

کلیدواژه ها:

چالش زیست محیطی ، گرد و غبار ، مدل HYSPLIT ، خراسان شمالی