تحلیل سیستمی عوامل تاثیرگذار بر بحران آب در حوضه آبخیز زاینده رود

برداشت فزاینده انسان و آلودگی منابع آب شیرین به اندازه‎ای رسیده است که تولید غذا، عملکرد زیست‎بوم ها و عرصه‎های سکونتگاهی را در دهه های آینده پیش تر و بیش تر از گذشته محدود می کند. مقاله حاضر که ماهیتی کاربردی دارد، در پی شناسایی عوامل تاثیرگذار بر وضعیت بحرانی منابع آب در حوضه آبریز زاینده رود است. روش شناسایی حاکم بر پژوهش توصیفی-تحلیلی است. درون داد های مورد نیاز پژوهش با روش کتابخانه ای و میدانی(مصاحبه و پرسشنامه) گردآوردی و با رویکرد تفکر سیستمی، نرم افزار Vensim و مدل های FBMW و FARAS بررسی شده است. یافته های پژوهش نشان دادند که زیرسیستم های سیاسی-حقوقی، اجتماعی-فرهنگی، طبیعی-زیست محیطی و اقتصادی-فنی و عوامل سازنده این زیرسیستم ها، بر وضعیت بحرانی منابع آب حوضه آبریز زاینده رود به عنوان سیستمی واحد و کل موثر است. از میان مولفه های اصلی، مولفه اقتصادی- فنی با وزن نهایی ۳۳۰/۰ و از بین عوامل موثر شناسایی شده، نبود ساختار حکمرانی مناسب و مدیریت ناکارآمد منابع آب در حوضه آبریز با وزن ۱۰۴/۰ ، فعالیت صنایع آب بر در حوضه آبریز با وزن ۱۰۲/۰ و سرانجام بالا بودن حجم صادرات آب مجازی با وزن ۱۰۰/۰ به عنوان موثرترین عوامل تاثیرگذار بر وضعیت بحرانی منابع آب در حوضه آبریز زاینده رود شناسایی شدند. گرچه تاثیر عوامل شناسایی شده با نظر خبرگان طیفی با وزن نهایی ۰۴۴/۰ تا ۱۰۴/۰ را در بر می گیرد، اما همه عوامل شناسایی شده با شدت و ضعف متفاوت در قالب کلیتی منسجم بر بحران آب حوضه آبریز زاینده رود موثر بودهاند.

کلیدواژه ها:

تفکر سیستمی ، فعالیت های اقتصادی آب بر ، مدیریت منابع آب و مولفه سیاسی- حقوقی