بازآفرینی پایدار محله نوبر تبریز با رویکرد فناوری های نوین و پدافند غیر عامل: راهکاری برای تاب آوری بافت های تاریخی در برابر مخاطرات

بازآفرینی بافت های تاریخی یکی از چالش های اساسی در مدیریت شهری است، به ویژه در مناطقی که علاوه بر ارزش های فرهنگی و معماری، در معرض تهدیدات طبیعی قرار دارند. محله نوبر تبریز، به عنوان یکی از قدیمی ترین و اصیل ترین محله های این شهر، با مشکلاتی همچون فرسودگی کالبدی، آسیب پذیری در برابر زلزله و سیلاب، و کاهش تاب آوری شهری مواجه است. هدف این پژوهش ارائه راهکارهای نوین مبتنی بر فناوری برای بازآفرینی این بافت تاریخی، همراه با حفظ هویت فرهنگی و ارتقای ایمنی آن است. در این راستا، از فناوری های پیشرفته همچون سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، مدلسازی اطلاعات ساختمان (BIM) و سنجش از دور نتایج پژوهش نشان می دهد که GIS می تواند با شناسایی مناطق پرخطر، از جمله ساختمان های واقع در نزدیکی گسل و مناطق مستعد سیلاب، به تصمیم گیری آگاهانه برای مداخلات شهری کمک کند. همچنین، فناوری BIM امکان مستندسازی دقیق بناهای تاریخی، شبیه سازی تغییرات مقاوم سازی، و مدیریت یکپارچه پروژه های بازآفرینی را فراهم می آورد. استفاده از داده های سنجش از دور نیز به پایش تغییرات محیطی و تشخیص آسیب های سازه ای کمک می کند. علاوه بر این، رویکرد پدافند غیرعامل در این مطالعه شامل طراحی شبکه های زهکشی هوشمند، ایجاد فضاهای باز چندمنظوره به عنوان پناهگاه اضطراری، و به کارگیری روش های مقاوم سازی غیرمخرب همچون ژاکت های فولادی برای تقویت سازه های تاریخی است. این اقدامات، در کنار مشارکت جامعه محلی، می توانند تاب آوری محله را در برابر بلایای طبیعی افزایش دهند. مطالعه تطبیقی تجربیات موفق در شهرهای تاریخی مانند رم، استانبول و کیوتو نشان می دهد که ترکیب فناوری های نوین با روش های مشارکتی و مدیریت هوشمند شهری، نقش کلیدی در حفظ و احیای بافت های تاریخی دارد. در ایران نیز، پروژه های بازآفرینی در یزد و اصفهان نشان داده اند که استفاده از مصالح بومی و فناوری های نوین، در کنار برنامه ریزی دقیق، می تواند ضمن حفظ هویت تاریخی، ایمنی و پایداری این مناطق را تضمین کند. این پژوهش پیشنهاد می کند که مدل های ارائه شده برای بازآفرینی محله نوبر می توانند به عنوان الگویی برای سایر بافت های تاریخی ایران مورد استفاده قرار گیرند و به افزایش ایمنی، جذب گردشگری و توسعه پایدار شهری کمک کنند.

کلیدواژه ها:

بازآفرینی شهری ، محله نوبر تبریز ، فناوری های نوین ، پدافند غیرعامل ، تاب آوری شهری ، مقاوم سازی غیر مخرب