امکان گفتمان سازی هویت زن در قرآن؛ رویکردی بیناگفتمانی و تحلیل انتقادی

این مقاله به تحلیل گفتمان سازی هویت زن در قرآن از طریق به کارگیری رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی (CDA) می پردازد. مسئله اصلی این پژوهش، با تمرکز بر مفاهیم میان رشته ای و بهره گیری از نظریه های گفتمان پژوهانی نظیر نورمن فرکلاف، به بررسی نقش گفتمان قرآنی در بازتعریف و اصلاح نگرش های جاهلی نسبت به زنان اختصاص دارد. در این مطالعه، از روش سه مرحله ای فرکلاف (توصیف، تفسیر، و تبیین) برای تحلیل متون قرآنی بهره گرفته شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که قرآن، با تاکید بر اصولی همچون عدالت جنسیتی و کرامت انسانی، گفتمان نابرابر و تبعیض آمیز پیشااسلامی را مردود شمرده و با برجسته سازی مفاهیمی نظیر برابری زن و مرد در خلقت، حقوق، و مسئولیت ها، گفتمانی نوین ارائه کرده است. علاوه بر این، در گفتمان قرآنی، نقش زنان در تشکیل خانواده، استقلال اقتصادی، و مشارکت اجتماعی به طور ویژه مورد تاکید قرار گرفته است. این گفتمان قرآنی، نه تنها ساختارهای قدرت مردسالارانه را نقد می کند، بلکه نظام ارزشی جدیدی مبتنی بر عدالت و برابری میان زن و مرد ارائه می دهد که همواره در تضاد و تقابل با گفتمان های جاهلی و پیشااسلامی بوده است. به عنوان نتیجه، قرآن با خلق نظام معنایی منحصربه فرد خود، به طور مستقیم زمینه ساز تغییرات عمیق اجتماعی در نگرش های فرهنگی و هویتی زنان در جامعه اسلامی شده است.

کلیدواژه ها:

قرآن ، تحلیل گفتمان ، هویت زن ، گفتمان سازی ، مطالعات قرآنی