سنجش اثرات خزش شهرها بر محیط زیست روستاها و روستا- شهرهای پیراشهری (مطالعه موردی: کلانشهر تبریز)

پدیده خزش شهری به گسترش نامنظم و پراکنده شهرها در حاشیه ها و مناطق روستایی اشاره دارد که منجر به کاهش اراضی کشاورزی و طبیعی، تخریب محیط زیست، و افزایش حاشیه نشینی می شود. در کلان شهر تبریز، الحاق روستاها به محدوده شهری و توسعه کالبدی جداگانه شهر باعث تغییرات گسترده ای در کاربری اراضی و محیط زیست روستاها شده است. این پژوهش به ارزیابی اثرات این خزش بر محیط زیست در مناطق روستا-شهرهای اطراف تبریز می پردازد. برای این منظور، با استفاده از داده های موجود و تحلیل سری های زمانی ۳۰ ساله از طریق سنجش از راه دور و مدل های آماری که ابعاد مکانی و زمانی را تحلیل می کنند، رشد شهری و اثرات آن بر محیط پیرامون بررسی شد. همچنین روند و میزان این رشد در بخش های مختلف شهری مشخص شد. با استفاده از تصاویر ماهواره ای در نرم افزارهای Terrset و Arc/GIS ، کاربری اراضی با روش طبقه بندی نظارت شده استخراج گردید. از مدل Crass-tab برای بررسی تغییرات انواع کاربری ها، از مدل هلدرن برای شناخت گسترش افقی، و برای پیش بینی تغییرات کاربری اراضی تا سال ۱۴۰۲ از زنجیره مارکوف استفاده شد. نتایج ارزیابی تصاویر ماهواره ای نشان داد که درطی سال های ۱۳۷۲ - ۱۴۰۲ اراضی ساخته شده با ۱۸/۱۵۲۵۵هکتار افزایش رشدی معادل ۱۱ درصد است. همچنین، مدل های زنجیره مارکوف و هلدرن نشان داد که بیش از ۷۰ درصد توسعه ناشی از افزایش جمعیت و ۳۰ درصد ناشی ازرشد نامتوازن شهری بوده است. پیش بینی ها نیز نشان داد که گسترش اراضی ساخته شده تاسال ۱۴۱۲ ادامه خواهد داشت که این روند تهدیدی جدی برای محیط زیست و منابع طبیعی منطقه محسوب می شود.

کلیدواژه ها:

خزش شهری ، محیط زیست ، روستا شهرها ، کلانشهر تبریز