فرهنگ عدالت و فرهنگ سلطه و نقش امربه معروف و نهی از منکر با تاکید بر حقوق شهر وندی

در هر نظام اجتماعی به منظور تضمین اجرای مقررات و هنجارهای اجتماعی، نظام کنترل اجتماعی شکل می گیرد. در نظام اسلامی سه عامل اساسی برای کنترل اجتماعی وجود دارد: الف) دولت اسلامی؛ ب) امر به معروف و نهی از منکر و ج) کنترل باطنی. ایمان به توحید و انگیزه قرب الی الله نخستین پایگاه کنترل اجتماعی در وجدان فردی است. در محیط اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر عمل می کند و در سطح کلان جامعه، دولت اسلامی وظیفه کنترل را بر عهده دارد؛ به بیان دیگر دولت، جامعه را کنترل می کند، امر به معروف و نهی از منکر، اجتماع را به نظم در می آورد و وجدان فردی، در سطح فردی کار خود را انجام می دهد. بنابراین امر به معروف و نهی از منکر در سطح میانی و اجتماع انسانی، عامل کنترل اجتماعی است. فرهنگ حاکم در جوامع سکولار که در اصل واقعیت مشهود را به رسمیت می شناسند، نیروی اصلی خود را در راستای کنترل متمرکز دولتی قرار می دهد، اما در جامعه اسلامی که بر بنیاد فرهنگ عدالت، استوار است، بر کنترل اجتماع و فرد تاکید می شود؛ ازاین رو «امر به معروف و نهی از منکر» اهمیتی ویژه دارد و واجب برشمرده می شود. بنابراین حقوق شهروندی در فرهنگ سلطه، مجموعه قوانین و مقرراتی است که به صورت متمرکز تبیین و کنترل می گردد، اما در فرهنگ عدالت محور، حقوق شهروندی را منابع دینی به رهبری قرآن کریم معین می کند و خود فرد، مسئول دنیایی و بدون شک اخروی اجرای آن خواهد بود. هر گاه فرد این امر را رها کند، امر به معروف و نهی از منکر با زبان خاص و مقررات مخصوص به خود، شهروندان را به مراعات حقوق یکدیگر ارشاد می کند. نویسنده  در این مقاله ضمن تشریح فضای فرهنگ سلطه و فرهنگ عدالت در ارتباط با حقوق شهروندی به چگونگی عملکرد امر به معروف و نهی از منکر در هر دو نظام فرهنگی می پردازد.

کلیدواژه ها:

امر به معروف و نهی از منکر ، کنترل اجتماعی ، فرهنگ سلطه ، فرهنگ عدالت ، حقوق شهروندی