بررسی تناسبات موجود در بناهای مذهبی دوره قاجار در تهران (مساجد، مدارس و مسجد-مدرسه)

تناسب از ویژگی های مهم معماری ایرانی- اسلامی است. این تناسب برای تنظیم و پیوستگی بخش­های مختلف بنا ضروری است و افزون بر استحکام، موجب آرایش، زیبایی بصری و هماهنگی در معماری بنا می­گردد. به کار بردن تناسبات در هر جزء از بخش های مختلف یک بنا، امری حیاتی در معماری است و تناسبات موجود در یک بنا در بعضی از موارد، در دیگر بناها نیز دیده می­شود. این امر حتی در ساختمان­هایی با کاربری­های متفاوت نیز انجام شده­ است. مهم­ترین هدف این مقاله بررسی تناسبات میان طول صحن، ارتفاع گلدسته­ ها، ارتفاع ایوان و ارتفاع حجره­های پیرامون صحن در معماری مساجد، مدارس و مسجد-مدرسه های دوره قاجار در تهران است. با درنظر گرفتن هدف فوق، درصد پاسخ به این پرسش هستیم که چگونه هندسه و تناسبات موجود در یک بنا در دیگر بناها حتی با کاربری های متفاوت نمایان می شود؟ در این مقاله نسبت های هر یک از بناهای یادشده در جدولی جداگانه تنظیم شده است و پس از مقایسه و بررسی کردن نسبت های به دست آمده، به این نتیجه رسیدیم که نسبت های به کار گرفته شده در معماری مسجد-مدرسه ها در واقع نسبتی میان معماری مسجد و معماری مدارس طراحی شده در این دوره است و افزون برآن، کاربری مساجد و مدارس نیز در مسجد-مدرسه ها تلفیق شده است. در بررسی انجام شده به نسبت هایی دست یافتیم که از هماهنگی کامل میان اجزاء یک بنا نشان دارد.

کلیدواژه ها:

هندسه ، تناسب اجزا ، مساجد ، مدارس ، مسجد-مدرسه