طراحی و تبیین الگوی توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما با رویکرد نوآوری در ایجاد کارآفرینی زنان روستایی در استان کرمان

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: یکی از مهمترین تحولات اقتصادی و اجتماعی در ایران، افزایش جمعیت قابل توجهی از زنان کارآفرین بوده است. زنان کارآفرین نقش به‎سزایی در اشتغال زایی، ثروت، کاهش فقر، توسعه انسانی، آموزش، بهداشت و توسعه کشور به ویژه در کشورهای در حال توسعه دارند. توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی روستاها، راه حلی برای توانمندسازی و ظرفیت سازی به منظور کاهش شکاف بین شهر و روستا، ایجاد برابری اقتصادی، اجتماعی، محیطی و نهادی و ابزاری مهم برای رسیدن به توسعه پایدار است. عدم توجه به مدیریت نوآوری در صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما در حد مطلوب از عوامل مهمی است که باعث شده این صنایع نتوانسته راه به بازارهای جهانی پیدا کند. استان کرمان با توجه به سطح تولید انبوه نخل می تواند با توسعه محصولات فراوری شده مرتبط با خرما گامی موثر برای صنعتی شدن و ایجاد اشتغال برای زنان در روستاها داشته باشد نقش زن در نظام تولید کشاورزی و توسعه روستاها بسیار مهم است. زنان در روستاها به صورت گوناگون در حال فعالیت هستند اما فعالیت آنان نامرئی است. کارآفرینی روستایی در جهت توانمندسازی زنان روستایی، به عنوان یک عامل کلیدی در کاهش شکاف های جنسیتی و جلوگیری از مهاجرت به شهرها و تامین امنیت غذایی یکی از ارکان مهم توسعه جامعه روستایی است. کارآفرینی زنان روستایی موجب حمایت از پایداری اقتصاد محلی در روستا می شود و کیفیت زندگی روستاییان را بهبود می بخشد. در راستای آگاه سازی جامعه و دفاع از حقوق زنان، فعالیت های متنوعی در این زمینه صورت گرفته است. کارآفرینان با تجزیه و تحلیل ظرفیت ها، استعدادها و فرصت های هر منطقه می توانند اقدام به ارائه ی چالش ها و راهکارهای زیاد و متعددی برای کارآفرینی زنان روستایی نمایند. کارآفرینی و اشتغال زنان روستایی ضمن افزایش درآمد خانواده، بهبود وضعیت سواد و بهداشت خانواده می تواند زندگی روستایی و در نهایت کل جامعه را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین، شناسایی استعدادهای کارآفرینی روستائیان، به ویژه زنان روستایی و تلاش برای توسعه و تقویت کارآفرینی از طریق فراهم کردن زمینه های اولیه آن، اهمیت ویژه ای دارد. بر این اساس هدف تحقیق حاضر، شناسایی ابعاد توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما در توسعه کارآفرین زنان روستایی می باشد. مواد و روش ها: این تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی تحلیلی است. به‎منظور گردآوری اطلاعات از مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده شد. قلمروی مکانی، روستاهای استان کرمان که دارای نخل هستند و زنانی که در حیطه صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما فعالیت دارند، می باشند. در بخش کیفی داده ها با استفاده از نظرات خبرگان دانشگاهی، مدیران و کارشناسان کارآفرینی با مصاحبه نیمه‎ساختار یافته، با رویکرد نظریه داده بنیاد جمع آوری گردید. ابزار گرداوری ها داده ها در بخش کیفی مصاحبه و در بخش کمی پرسشنامه بوده است. در بخش کمی تحقیق با توجه به خروجی های بخش مصاحبه، پرسشنامه تحقیق از طریق کدهای نهایی شده، استخراج گردیده و در قالب پرسشنامه بخش کمی قرار گرفته است. در این تحقیق با توجه مسئله مورد بررسی، طبق آمار سال ۱۴۰۰،  تعداد ۹۶ نفر در سه زمینه بازاریابی، بسته بندی و فراوری محصولات خرما مشغول به کار بوده اند.حجم نمونه طبق فرمول کوکران ۷۶ نفر برآورد شد. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته بوده که دارای ۵۸ گویه می باشد. در قسمت تجزیه و تحلیل داده ها، از نرم افزار SPSS و Amos استفاده شده است. برای تحلیل و بررسی روابط مورد نظر در مدل مفهومی، از روش مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شد. یافته ها: با توجه به نتایج به‎دست آمده از مدل تحلیل عاملی تاییدی و به‎دست آمدن امتیازات یا بار عاملی هریک از شاخص ها، شرایط علی بر راهبردها با ضریب مسیر ۰/۸۲، شرایط زمینه ای بر راهبردها با ضریب مسیر ۰/۳۹، شرایط مداخله گر بر راهبردها با ضریب مسیر ۰/۷۶، پیامدها بر راهبردها با ضریب مسیر۰/۸۶ مدل توسعه صنایع تبدیلی و تکملیی خرما بر کارآفرینی زنان روستایی کشاورزی تاثیر معنی داری دارند. مدل نهایی از مقوله شرایط علی (نظام کارآیی و نوآوری با بار عاملی ۰/۸۱، مقوله زمینه ای (توانمندی بازاریابی با بار عاملی ۰/۷۹،)، شرایط مداخله گر (مشوق های اقتصادی با بار عاملی۰/۸۸) در راهبردها (جهانی سازی با بار عاملی ۰/۸۹) و پیامدها (رشد اقتصادی با بار عاملی ۰/۸۹) به دست آمد. نتیجه گیری: مطالعات انجام شده در زمینه صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما در روستاهای استان کرمان نشان داد که وجود زنان تحصیل کرده با تخصص های متفاوت که تمایل به کارآفرینی در زمینه صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما در روستایی دارند، با ایجاد اشتغال و حمایت های مالی از زنان روستایی، آن ها به اعضا فعال جامعه محلی تبدیل خواهند شد. فرآوری محصولات کشاورزی از جمله خرما، با رویکرد نوآوری اقدامی مفید در میان زنان کارآفرین روستایی، برای بهبود دسترسی زنان به بازارهای جهانی می باشد. از آنجا که زنان روستایی از نظر مالی و چانه زنی های اجتماعی ضعیف هستند، تقویت کارآفرینی زنان روستایی باید همراه با حمایت های مالی و اقتصادی باشد. مقوله کارآفرینی با مفهوم نوآوری همراه است، بنابراین، در خصوص صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما، از زنان نوآور باید حمایت شود و زمینه و امکانات لازم که شامل آموزش می باشد، برای نوآور بودن زنان روستایی فراهم شود. راه اندازی تیم های تجاری زنان روستایی، باعث افزایش آگاهی و ظرفیت اشتغال و کارآفرینی آن ها می شود.

کلیدواژه ها:

Agricultural Entrepreneurship ، Agricultural Products Processing ، Confirmatory Factor Analysis ، Rural development ، Women's Empowerment ، تحلیل عاملی تاییدی ، توانمندسازی زنان ، توسعه روستایی ، فراوری محصولات کشاورزی ، کارآفرینی کشاورزی