بررسی اثر استراتژی ‎های مدیریت دانش بر عملکرد مالی شرکت‎ های دانش بنیان کشاورزی خراسان: تحلیل نقش میانجی قابلیت‎ های نوآوری و مسئولیت اجتماعی شرکتی

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: شرکت‎ های دانش بنیان به عنوان محرک‎ های چرخ اقتصاد کشورها‎ی توسعه یافته و درحال توسعه شناخته می شوند. عملکرد این شرکت‎ ها به‎ خصوص در بخش کشاورزی بر عملکرد آینده اقتصاد کشور تاثیرگذار است. ازاین رو بررسی عوامل موثر بر عملکرد مالی، به عنوان مهم ترین شاخص در ارزیابی عملکرد شرکت ‎ها، همواره موردتوجه بوده است. در کنار عوامل خارجی و شرایط اقتصادی، اجتماعی، اقلیمی و سیاست‎ ها و برنامه ریزی های حمایت از این شرکت‎ ها عوامل مدیریتی نیز تاثیر به‎ سزایی بر عملکرد مالی آنها دارد. سازمان ها در استفاده از منابع خود سیاست‎ ها و استراتژی‎ های متفاوتی اتخاذ می کنند همچنین انتخاب راهبردهای مناسب، شرکت‎ ها را در مسیر درست پیشرفت و توسعه قرار می ‎دهد. در دنیای دانش محور امروز، اثر دانش و مدیریت دانش بر عملکرد شرکت‎ ها برای نخبگان پوشیده نیست. استراتژی‎ های مدیریت دانش را می ‎توان به عنوان برنامه ‎های خاصی درک کرد که برای کمک به سازمان برای مدیریت اطلاعات، داده ‎ها و دانش به نفع خود سازمان و ذی نفعان آن طراحی شده است به کارگیری استراتژی بهره‎ برداری دانش، دانش موجود را در عرصه بهره ‎برداری قرار می ‎دهد و استراتژی اکتشاف دانش با کشف دانش پنهان، مسیر توسعه و پیشرفت را هموار می ‎سازد. از سویی عصر حاضر، عصر نوآوری و قابلیت‎ های نوآوری است که سازمان با استفاده از آن پیشرفت و توسعه خود را امکان‎ پذیر‎تر می‎ سازد. از سوی دیگر پایداری و ایجاد مزیت رقابتی مشترک، سازمان‎ ها را به‎ سمت تعهداتی در قبال مسئولیت زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی برده است، این در حالی است که مهم ترین عملکرد مورد انتظار سرمایه گذاران، عملکرد مالی شرکت است. ازاین رو تمایل و اصرار واحدهای تجاری بر ایفای مسئولیت اجتماعی شرکتی در ابعاد محیطی، اجتماعی و اقتصادی و تاثیر قابل توجهی که بر محبوبیت و عملکرد مالی آنها دارد جلب شده است. در این بین استفاده هم زمان از هر دو استراتژی بهره برداری و اکتشافی مدیریت دانش که به "دو سوتوانی"معروف است و اثر میانجی‎ گری عوامل تاثیرگذاری چون؛ قابلیت ‎های نوآوری و مسئولیت اجتماعی شرکتی، بر عملکرد مالی می تواند چالشی باشد که شرکت‎ های دانش بنیان کشاورزی در عصر جدید برای ایجاد مزیت رقابتی پایدار با آن روبه رو هستند؛ بنابراین این پژوهش باهدف بررسی اثر استراتژی‎ های مدیریت دانش بر عملکرد مالی و نیز بررسی نقش میانجی گری قابلیت‎ های نوآوری و مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی در تاثیر استراتژی‎ های مدیریت دانش بر عملکرد مالی شرکت‎ های دانش بنیان کشاورزی خراسان شکل گرفته است. مواد و روش ‎ها: جامعه آماری پژوهش مدیران شرکت‎ های دانش بنیان کشاورزی خراسان بالغ بر۲۰۰ نفر بودند. نمونه‎ گیری به ‎روش تصادفی ساده با حجم نمونه ۱۲۷ نفر باتوجه به جدول مورگان انجام شد. از پرسشنامه مستخرج از مقالات (González-Ramos, Guadamillas, et al., ۲۰۲۳; Ramos et al., ۲۰۱۸) جهت گردآوری داده ‎ها استفاده گردید. روایی صوری پرسشنامه توسط نخبگان علمی و اساتید دانشگاهی و روایی همگرا و واگرایی آن با استفاده از روش ‎های فورنل و لارکر وHTMT تایید شد و همچنین پایایی پرسشنامه بر اساس ضرایب آلفای کرونباخ و پایایی مرکب مورد تایید گردید. تحلیل های آمار توصیفی با استفاده از نرم افزار SPSS۲۷ استفاده گردیده است. با توجه به نرمال نبودن توزیع داده ها، که از طریق انجام آزمون کولموگرف اسمیرنوف و با استفاده از نرم افزار SPSS۲۷ آزمون گردید، روش حداقل مربعات و یا مدل ‎سازی معادلات ساختاری مبتنی بر واریانس برای آزمون فرضیات و مدل جزئی مفهومی پژوهش انتخاب گردید. یافته ‎ها: در این پژوهش با ضریب اطمینان ۹۵درصد استراتژی ‎های مدیریت دانش، قابلیت‎ های نوآوری و مسئولیت اجتماعی شرکتی هرکدام به‎ طور مستقیم در جهت مثبت بر عملکرد مالی شرکت ‎های دانش بنیان کشاورزی اثر مثبت و معناداری دارند و ضرایب معناداری آنها به ‎ترتیب ۲/۱۱، ۳/۱۸، ۲/۱۶ است. قابلیت ‎های نوآوری اثر استراتژی‎ های مدیریت دانش بر عملکرد مالی را با ضریب معناداری ۲/۸۴ میانجی گری می ‎کنند و همچنین میانجی گری مسئولیت اجتماعی شرکتی در اثر استراتژی ‎های مدیریت دانش بر عملکرد مالی با ضریب معناداری ۲/۰۹ مورد تایید قرار گرفت. در پژوهش انجام شده اثر مسئولیت اجتماعی شرکتی بر قابلیت‎ های نوآوری در جهت مثبت با ضریب معناداری ۳ مورد تایید قرار گرفت. نتیجه‎ گیری: با توجه به یافته ‎ها مدل مفهومی پژوهش تایید شد و شرکت ‎های دانش بنیان کشاورزی برای حفظ بقا و پیشرفت، با نظر به اهمیت اتخاذ استراتژی‎ های مدیریت دانش درست و متناسب با موقعیت و قابلیت های خود، می‎ توانند فضایی برای افزایش ظرفیت و توانایی نوآوری در جهت توسعه و پیشرفت ایجاد کنند؛ این امر با توجه به نیازهای برآورده نشده بازار موجود ممکن خواهد بود. همچنین در کنار افزایش قابلیت‎ های نوآوری در محصول و فرایندها؛ با بهبود، اصلاح و توسعه محصولات موجود و جدید در راستای پیشتازی نسبت به رقبای خود، و به موازات پایبندی به مسئولیت اجتماعی شرکتی، با ورودی هایی با ضرر زیست محیطی کمتر و تولید محصولی با کمترین تاثیرات منفی بر محیط زیست، ارائه دست مزدهای منصفانه، توجه به حقوق و مطالبات مردم منطقه به‎ جهت ایجاد مزیت مشترک با دیگر ذی نفعان، اثر پایدارتر و بیشتری بر عملکرد مالی خود داشته باشند. همچنین پیشنهاد می شود مدیران شرکت های دانش بنیان کشاورزی در یک محیط کاری حمایت کننده، کارکنان را تشویق به توسعه و ادغام فعالیت های اکتشافی و بهره برداری مدیریت دانش کنند. آنها همچنین با استفاده از کانال های توزیع جدید و نیز تجاری سازی محصولات جدید می توانند عملکرد مالی شرکت را افزایش دهند.

کلیدواژه ها:

Economic responsibility ، Environmental responsibility ، Knowledge exploration ، Knowledge exploitation ، Process innovation ، Product innovation ، Social responsibility ، اکتشاف دانش ، بهره ‎برداری دانش ، مسئولیت زیست محیطی ، مسئولیت اجتماعی ، مسئولیت اقتصادی ، نوآوری فرایند ، نوآوری محصول