ارزیابی بهره برداری از منابع آب زیرزمینی و شناسایی دشت های ممنوعه (مطالعه موردی: استان یزد)

ذخایر آب زیرزمینی یکی از اصلی­ترین منابع تامین­ آب در مناطق خشک و نیمه­خشک می­باشد. در دهه­های اخیر عوامل طبیعی مثل تغییرات اقلیمی و عوامل انسانی مانند برداشت بی­رویه و مدیریت ناصحیح، باعث افت تراز آب زیرزمینی و بروز پیامدهای منفی در ایران شده است. از این­رو، حفظ و پایش مداوم کیفیت آب زیرزمینی و شناسایی مناطق آسیب­پذیر و حساس در برنامه­ریزی­ها از اهمیت خاصی برخوردار است. مطالعه حاضر به ارزیابی وضعیت بهره­برداری منابع آب زیرزمینی استان یزد می پردازد. بدین­منظور آمار و اطلاعات منابع و مصارف آب با لحاظ کردن تغییرات تعداد و میزان برداشت از چاه­ها، چشمه­ها و قنوات مورد بررسی قرار گرفت. جهت بررسی کمی و کیفی دشت­های استان در یک دوره ۱۰ ساله (۹۶-۱۳۸۶)، نقشه­های پهنه­بندی کمی شامل: نقشه­های هم­تراز آب زیرزمینی در محیط GIS تهیه گردید. همچنین، با بررسی پارامترهای مهم نظیر: سدیم (Na)، کلر (Cl)، سولفات (SO۴)، اسیدیته (pH)، سختی کل (TH)، غلظت املاح محلول (TDH) و هدایت الکتریکی (EC) کیفیت شیمیایی و تغییرات آن­ها مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت، نقشه پهنه­بندی کیفیت آب زیرزمینی استان برای مصارف شرب و کشاورزی بدست آمد که نتایج حاکی از شوری بالای آب برای کشاورزی بوده و آب شرب هم در مهریز، اردکان و بافق کیفیت پایینی را نشان داد. به لحاظ بهره­برداری از دشت­های استان در آینده، میزان افت کلی تراز، متوسط سالانه افت تراز به همراه کسری مخزن مدنظر قرار گرفت و دشت­هایی که وضعیت نامطلوبی داشتند مشخص گردید که دشت­های یزد-اردکان، ابرکوه، چاهک شهریار و بهادران جزء مناطق ممنوعه بحرانی به لحاظ بهره­برداری از منابع آب زیرزمینی طبقه­بندی شدند.

کلیدواژه ها:

استان یزد ، پهنه بندی ، کمیت و کیفیت آب زیرزمینی ، ممنوعه بحرانی ، GIS