تحلیل محتوای کتاب های درسی دوره ابتدایی از نظر میزان توجه به مفاهیم اشتراک دانش

هدف: هدف از این پژوهش، ارزیابی محتوا کتاب های درسی دوره ابتدایی از نظر میزان توجه به مفاهیم اشتراک دانش است. روش شناسی: پژوهش حاضر، به لحاظ رویکرد، کمی و به لحاظ هدف، از نوع کاربردی است. برای انجام این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شده است؛ واحد تحلیل صفحات (متن، تمرین، تصویر، پانویس) که با مطالعات، تصاویر، تمرین ها و فعالیت صورت گرفته است. ابتدا مفاهیم بدست آمده در اشتراک دانش (ضمنی و عینی) و گروهی و فردی جای گرفتند؛ ابزار جمع آوری داده ها شامل چک لیست محقق ساخته است. جامعه پژوهش را کلیه کتاب های درسی دوره ابتدایی منتشره شامل ۴۱ کتاب است و از نمونه گیری صرف نظر شده است. در کلیه کتاب های درسی مورد تحلیل، ۹۴۶ مولفه شناسایی شد. سپس داده های گردآوری شده به کمک نرم افزار اکسل و با استفاده از شاخص های آمار توصیفی در فرایند تحلیلی آنتروپی شانون مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که مولفه فعالیت گروهی (دانش ضمنی) بیش ترین میزان فراوانی را به خود اختصاص داده و کمترین میزان مولفه مربوط به مولفه هنر و سرگرمی (ضمنی) است. همچنین در بین کتاب های درسی، کتاب علوم تجربی بیشتر از سایر کتاب ها به مفاهیم اشتراک دانش توجه شده است. در بین کتاب های درسی، داده های بهنجار شده برحسب کتاب­ها، بیشترین ضریب اهمیت از بین دروس مختلف دوره ابتدایی مربوط به کتاب فارسی است و برای بهبود وضعیت اشتراک دانش و دستیابی به اهداف راهکارهایی ارائه گردید. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد که میزان توجه به مولفه های اشتراک دانش در کتاب های درسی دوره ابتدایی متوازن نیست و پایه ششم بیشترین میزان توجه را به خود اختصاص داده است. همچنین، کتاب های علوم تجربی، فارسی و کار و فناوری بیشترین اهمیت را در زمینه اشتراک دانش دارند. اگرچه اشتراک دانش ضمنی در کتاب های درسی برجسته است و به رشد مهارت های دانش آموزان کمک می کند، اما تبدیل آن به دانش عینی به عنوان چالشی مهم باقی مانده است. برای بهبود این وضعیت، لازم است دفتر تالیف کتاب های درسی به توزیع متوازن مولفه های اشتراک دانش در تمام پایه ها توجه کند، معلمان از روش های تدریس فعال استفاده نمایند و مدارس بستر مناسبی برای تقویت تعاملات دانش آموزان و تبدیل دانش ضمنی به عینی فراهم آورند. این اقدامات می تواند دانش آموزان را برای مشارکت موثر در سازمان های دانش بنیان در آینده آماده کند.

کلیدواژه ها:

ارزیابی محتوا ، دوره ابتدایی ، کتاب های درسی ، اشتراک دانش ، آنتروپی شانون