تجزیه ارتباطی برای رنگیزه های فتوسنتزی در گندم نان (Triticum aestivum L.) تحت تنش سرمای دیررس بهاره

مقدمه: گندم نان (Triticum aestivum L.) اولین غله و مهمترین گیاه زراعی دنیا است. نحوه تغییرات صفات فیزیولوژیک مختلف در اثر سرمای دیررس بهاره در ارقام حساس و متحمل می­تواند در شناسایی راهکارهای تحمل به سرما مفید واقع شود. یکی از این تغییرات فیزیولوژیک تغییر در میزان کلروفیل برگ است. در همین راستا این تحقیق با هدف بررسی تغییرات رنگیزه­های فتوسنتزی در گندم نان تحت تنش سرمای دیررس بهاره و تجزیه ارتباطی برای این صفات انجام گرفت.مواد و روش ها: در مطالعه حاضر تغییرات غلظت کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کارتنوئیدها، در ۷۰ رقم گندم نان در دو دمای ۸+ درجه سانتی­گراد (شاهد) و  ۲- درجه سانتی­گراد (به عنوان تنش سرما) بررسی و ارتباطات نشانگر-صفت شناسایی شد. بدین منظورکشت ارقام در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه انجام شد. ارقام در مرحله زایشی (کد زادوکس ۴۸ تا ۶۰) با دماهای ۸+ و ۲- درجه سانتی­گراد تیمار شدند. بدین منظور دما از ۲۴ درجه سانتی­گراد تا سطح دمای مورد نظر، هر یک ساعت دو درجه سانتی گراد کاهش یافت، سپس گیاهان به مدت دو ساعت در آن سطح دمایی متوقف شده و بعد از اعمال تنش، دما به صورت تدریجی به ۲۴ درجه سانتی­گراد برگردانده شد و پس از ۲۴ ساعت نمونه­برداری از گیاهان انجام گرفت.یافته ها: با توجه به نتایج مقایسات میانگین ارقام گندم در سطوح دماهای مورد مطالعه، رقم مغان۲ بیشترین میزان تغییر غلظت؛ (mg.g-۱ ۷۰/۲۰) و رقم کرج۳ کمترین میزان تغییر غلظت؛ (mg.g-۱۳۰/۴) برای کلروفیل a، رقم چمران۲ بیشترین میزان تغییر غلظت؛ (mg.g-۱ ۷۸/۷) و رقم بهاران کمترین میزان تغییر غلظت؛ (mg.g-۱ ۱۶/۰) برای کلروفیل b، رقم مغان۲ بیشترین میزان تغییر غلظت؛ (mg.g-۱ ۷۰/۲۰) و رقم کرج۳ کمترین میزان تغییر غلظت؛ (mg.g-۱۱۳۰/۴) برای کلروفیل کل، رقم احسان بیشترین میزان تغییر غلظت؛ (mg.g-۱ ۷۵/۱) و رقم نیشابور کمترین میزان تغییر غلظت؛ ( mg.g-۱ ۰۰۹/۰) برای کارتنوئید نشان دادند. ارقام با کمترین تغییر غلظت را می­توان ارقام متحمل به سرمای دیررس بهاره در نظر گرفت. در تجزیه ارتباطی؛ چهار نشانگر SSR در شرایط دمایی ۸+ درجه سانتی­گراد و چهار نشانگر SSR در شرایط دمایی ۲- درجه سانتی­گراد برای صفت کلروفیل a، سه نشانگر SSR در شرایط دمایی ۸+ درجه سانتی­گراد و پنج نشانگر SSR در شرایط دمایی ۲- درجه سانتی­گراد برای صفت کلروفیل b، پنج نشانگر SSR در شرایط دمایی ۸+ درجه سانتی­گراد و پنج نشانگر SSR در شرایط دمایی ۲- درجه سانتی­گراد برای کلروفیل کل و تعداد چهار نشانگرSSR  در شرایط دمایی ۸+ درجه سانتی­گراد و یک نشانگر SSR در شرایط دمایی ۲- درجه سانتی­گراد برای صفت کارتنوئید شناسایی شد.نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصل از تجزیه ساختار، اغلب ژنوتیپ­ها بر اساس منشا و تیپ رشدی تفکیک نشدند. شناسایی ارتباطات نشانگر- صفت به دلیل معنی­دار بودن اثر متقابل دما و رقم بصورت جداگانه با داده­های هر محیط (۸+ و ۲- درجه سانتی­گراد) انجام گرفت. تعداد ارتباط معنی­دار بیشتری در شرایط ۸+ درجه سانتی­گراد نسبت به ۲- درجه سانتی­گراد شناسایی شد. تعدادی از ارتباطات معنی­دار در دو محیط برای یک یا چند صفت خاص به طور مشترک شناسایی شدند، که حاکی از پایداری بالای این نشانگرها می­باشد. اطلاعات حاصل از این تحقیق نشان داد که نشانگرهای SSR ابزار توانمندی برای ارزیابی تنوع ژنتیکی و ساختار جمعیت ژنوتیپ ­های گندم هستند.

کلیدواژه ها:

تنش دمای پایین ، کلروفیل ، گندم ، نشانگرهای آگاهی بخش ، نشانگرهای میکروساتلیت