مقایسه تطبیقی ساختار فضایی معماری آرامگاهی ایران و هند مبتنی بر تئوری نحو فضا (مطالعه موردی: آرامگاه شاه نعمت الله ولی ماهان و مشتاق علیشاه کرمان؛ تاج محل و آرامگاه همایون در دهلی)

آرامگاه ها ازجمله فضاهای فاخر و مرتبط با معماری دینی و مذهبی هستند که بعد از مساجد، در بسیاری از کشورهای دنیا به ویژه شبه قاره و فلات مرکزی آسیا برای مردم اهمیت بسزایی دارند. ازآنجاکه آرامگاه ها در نقاط مختلف دنیا هریک براساس نحو فضایی و عوامل گوناگونی بنا شده اند؛ بنابراین پرداختن به نحو فضایی این گونه از بناها اهمیت بسیاری دارد. پژوهش حاضر به بررسی ساختار فضایی باغ مزارهای ایران و هند می پردازد تا ساختار فضایی هریک از فضاهای آرامگاه های بررسی شده را با محوریت نحو فضا به گونه ای به نمایش گذارد تا تفاوت ها و شباهات های فضایی هر آرامگاه مشخص شود. روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی – تحلیلی و به همراه استدلال منطقی است. در راستای تکمیل پژوهش، با بررسی دقیق معماری آرامگاه های مذکور، پلان هر آرامگاه به صورت جداگانه در نرم افزار اسپیس سینتکس تجزیه وتحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که در بخش فضای باز (حیاط) در هر چهار نمونه بررسی شده، قوی ترین میزان ارتباط فضایی در فضای باز به وجود آمده است که بیشترین نمونه ارتباط در این فضا، به ترتیب در آرامگاه های شاه نعمت الله ولی و همایون دیده شد. همچنین مشخص شد که شاخص کلی عمق در فضاهای آرامگاه های هندی بیشتر از آرامگاه های ایران است. درواقع معماران هندی در احداث بنا توجه ویژه ای به میزان محرمیت فضایی داشته اند. همچنین ازلحاظ شاخص میزان هم پیوندی، گفتنی است که معماران هندی در ترکیب سلسله مراتب فضایی در آرامگاه های هند، بیشترین میزان هم پیوندی را در کل مجموعه مدنظر داشته اند، مانند آرامگاه تاج محل و به دلیل اهمیت بالای ایجاد یکپارچگی و پیوستگی، آرامگاه و فضاهای وابسته به آن به گونه ای طراحی شده اند که از یکدیگر جدا نباشند.

کلیدواژه ها:

نحو فضا ، مشتاق علیشاه ، شاه نعمت الله ولی ، تاج محل ، آرامگاه همایون