روش های جایگزینی مطالعات جامع در طرح های شهری

تفکر در خصوص تهیه طرح برای شهر و بررسی ابعاد مختلف توسعه آتی آن از قدمت زیادی برخوردار نیست و واقعیت آن است که با هر یک از تقسیم بندی های انجام شده در این خصوص مقایسه شود مشخص می شود که مدت زمان قابل تصور برای تفکر و تهیه طرح شهری حداکثر دو قرن است که از اوایل قرن نوزدهم به بعد را شامل می شود. بنابراین شهرسازی نسبت به برخی علوم دیگر از عمر کوتاهی برخوردار است و خصوصا در جریان تحولات انجام گرفته طی دو سده اخیر نیز با نوساناتی مواجه بوده است که بعضا دگرگون کننده برخی بنیان های اساسی این علم شده است. با شروع قرن بیستم و رواج تفکرات علمی مبتنی بر اثبات گرایی تجربی حاکم بر علوم تفکرات طرح شهری و توسعه آن نیز از قاعده کلی تبعیت می کند به این امید که جامع بینی بتواند همه پیچیدگی های نظام شهری را حل کند و محققان مختلف هر یک از فراخور علم مکتسب خود به تحلیل و شناخت برسند. نتیجه نهایی این تحول این بود که امر شهرسازی جامعیت می یابد و متخصصان اقتصاد، جامعه شناسی، جغرافیا و حقوق علاوه بر معمار و مهندس قبلی برای تدوین طرح شهری فراخوانده می شوند و همین امر مقدمه ای بر تولد دانش شهرسازی در مفهوم آکادمیک آن می شود. خصوصیات این دوره رجعت به دوران اولیه شهرسازی است که در آن تخصص های غیر فنی در عرصه های نظری و خصوصا با گرایش های اجتماعی، اقتصادی و مالی به ارائه ایده پرداختند. به دلیل تلفیق تخصص های گوناگون نقش محوریت یک حرفه از بین رفته و تفکر جامع نگری در طرحهای توسعه شهری گسترش مییابد. از اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی ضرورت کاربرد روش های جایگزینی مطالعات جامع در طرح های شهری مطرح می گردد و تاکید بر نظریات جایگزین خصوصا نظریه عمومی سیستم ها عنوان می شود. به عبارتی رابطه انسان با محیط یا شهروند با شهر و عناصر تشکیل دهنده سیستم شهری در شیوه جدید مطرح می شود. از این منظر نگاه به شهر همچون سیستمی احتمالی، پیچیده و در حال تکامل دیده می شود که استفاده از روش های عملی و مبانی نظری آن در مطالعات شهری اجتناب ناپذیر است. توجه به شهر باید همچون مجموعه ای از عناصر باشد که با هم چنان در رابطه ای متقابل قرار گیرند که تغییر در هر عنصر تشکیل دهنده مجموعه موجب تغییر سایر عناصر و در نتیجه کل مجموعه شود. عناصر سیستمی که در یک شهر قابل بررسی است شامل انسان، فعالیت ها، مکان اختصاص یافته به آنها و ارتباطات مادی و غیر مادی است.

کلیدواژه ها:

آمایش سرزمین ، برنامه ریزی