تغییرات اکوسیستم زیست عشایر شتردار: از گذشته تا آینده

پیوند و وابستگی متقابل حوزه های طبیعی و اجتماعی، موجب می شود اتخاذ رویکرد تفکیک حوزه های (طبیعی و اجتماعی) در مطالعات و تحقیقات تغییرات اکوسیستمی، نتوانند تحلیل های واقع بینانه از روند تغییرات طبیعی و اجتماعی ارائه دهند. در واقع، تغییرات اکوسیستم طبیعی و تغییرات اکوسیستم اجتماعی، عالوه بر تبعیت از روابط موثر درونی، متاثر از الگوهای شکل دهنده و تنظیم کننده پیوند اکوسیستمی (طبیعی و اجتماعی) هستند. اکوسیستم زیست عشایری که ارتباطی مستقیم، ژرف و فراگیر با محیط دارد، بیش از سایر الگوهای زیست جمعی در ایران (زیست روستایی و زیست شهری)، نسبت به تغییرات محیطی، حساس و هشیار بوده است. تنوع بالای اکوسیستم زیست عشایری، نیازمند مطالعات پیوندی و همبستگی است. به بیان دیگر، مطالعات بیوفیزیکی-اجتماعی می توانند روندشناسی تغییرات اکوسیستم زیست عشایری را آشکار سازند. در مقاله حاضر، پیوند انسان-دام با تاکید بر شتر (دام سنگین) مورد توجه قرار گرفته است. پرسش اصلی عبارت است از اینکه: روند تغییرات اکوسیستم زیست عشایر شتردار از منظر خودشان چگونه است؟ با توجه به وضعیت نامناسب الگوی حفاظت از شتر و روند کاهشی آن از یک سو و تغییرات بنیادین زیست عشایری از سوی دیگر، در پاسخگویی به پرسش اصلی مقاله، استفاده از روش های کیفی بویژه، مصاحبه های عمیق یکی از روش های مفید برای مطالعه تغییرات اکوسیستم زیست عشایر شتردار است. در این راستا، مصاحبه عمیق با یکی از شترداران قدیمی متولد ۱۳۳۲ با سابقه ۴۵ سال شترداری- آقای محمدرضا کریمی زریگانی، شتردار در شهرستان بافق استان یزد، رئیس هیات مدیره شرکت تعاونی صحرانورد شترداران بافق یزد (تاسیس: ۲۴/۱۲/۱۴۰۲)، عضو انجمن علمی شتر ایران و عضو هیات مدیره Uni Camel - صورت گرفته است. یافته های این مصاحبه عمیق، مقدمه ای بر روندشناسی تغییرات اکوسیستم زیست عشایر شتردار از منظر شترداران است که می بایستی در کنار یافته های حاصل از مطالعات مناظر دیگر برای دستیابی به تحلیل بیوفیزیکی-اجتماعی تغییرات اکوسیستم زیست عشایر شتردار، تکمیل گردد. یافته های مصاحبه نشان می دهند کارهایی که بعد از غلبه بر فکر مخرب بودن شتر برای سرزمین، از حدود ۱۰-۱۵ سال پیش تا کنون انجام شده اند، در دو دسته قابل طیقه بندی هستند: اول، پیشینه و گذشته (کارهایی که انجام شده و اتمام یافته اند)، دوم، اکنون (کارهایی که در حال انجام هستند). ضرورت آینده نگری ایجاب می کند که نگاهی به کارها و فعالیتهایی داشته باشیم که در سطوح سه گانه دانشی-نهادی-سیاستی برای آینده، قابل ترسیم و تعریف هستند. از این به یافته »آینده« رو، ستونهای مصاحبه افزوده شد.

کلیدواژه ها:

شتر ، عشایر ، همبست ، تعاونی صحرانورد شترداران بافق یزد ، زیست جمعی ، تحلیل اکوسیستمی