بررسی و راهکار کنترل آلودگی اراضی زراعی با فلزات سنگین

در چند دهه اخیر آلودگی خاک به یک چالش زیست محیطی مهم و اساسی تبدیل شده است. افزایش بیرویه جمعیت کره زمین، گرایش به شهرنشینی و توسعه شهرها، استفاده بی رویه از سوختهای فسیلی، توسعه صنعت و صنایع موجب افزایش آلودگی منابع به شدت حیاتی خاک، آب و هوا شده است. از نظر آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا ۱۲ عنصر شامل Cd, Pb, Cr, Be, As, Zn, Ti, Ag, Se, Ni, Hg, Cu به عنوان عناصر آلاینده منابع طبیعی شناخته شده است؛ از بین این ۱۲ عنصر، عناصر Cd, Pb, Cr, As, Zn, Ni, Cu به علت سمی بودن، پایداری بالا و توانایی آلوده کردن جیره های غذایی مهمترین عناصر آلاینده محیط زیست شناخته می شوند. عناصر سنگین در صورت تجمع در خاک و رسیدن به مقادیر خطرناک در محیط خاک می توانند از طریق تجمع در گیاهان وارد زنجیره غذایی انسان شوند و تهدیدی جدی برای سلامت انسان به حساب آیند. عنصر کادمیم قادر است بدون صدمه زدن به گیاه در بافت های گیاهی تجمع یابد و از این طریق وارد جیره غذایی انسان و دام شود. معادن، آب فلزکاری و پساب های حاصل از کارخانجات صنعتی، کودهای شیمیایی و دامی، سموم و آفت کش های کشاورزی، بقایای احتراق زغال سنگ، نشت فرآورده های پتروشیمی و نهشته های اتمسفری، فاضلاب ها، آب حاصل از شستشوی جاده ها، دفع زباله های حاوی مقادیر بالای فلز، بنزین و رنگ حاوی سرب مهمترین منابع انسان پدید عناصر سنگین می باشند. به منظور تعیین کمی آلودگی فلزات سنگین در خاک می توان از شاخص های ارزیابی آلودگی خاک استفاده کرد. شاخص های ارزیابی آلودگی خاک به دو دسته: شاخص های منفرد و شاخص های تجمعی تقسیم می شوند. با توجه به نقش کسترده کارخانجاتی نظیر سیمان، ذوب آهن و معدن سرب و... در آلودگی اراضی زراعی و با در نظر گرفتن فرونشست انواع فلزات سنگین از هوا برروی اراضی نزدیک به این مناطق صنعتی می توان استنباط کرد که نزدیکی اراضی زراعی به مناطق صنعتی از عوامل اصلی تجمع فلزات سنگین در زمین های زراعی و محصولات کشاورزی می باشد. فلزات سنگین عالوه بر اثرات سوء بر سلامت انسان و... با تاثیر و از بین بردن میکرواورگانیسم های مفید خاک موجب کاهش حاصلخیزی بیولوژیک خاک می شود همچنین این فلزات قادرند با عناصر ضروری رشد برای گیاهان برای رسیدن به سایت های تبادلی ریشه رقابت کنند و یا می توانند از طریق تشکیل پیوند با عناصر ضروری گیاهان و در نهایت رسوب دادن آنها زیست فراهمی عناصر غذایی برای گیاهان را با اختلال موجه کنند. ناخالصی های موجود در کودهای شیمیایی عامل بعدی ورود این عناصر به محیط خاک و در نتیجه زنجیره غذایی انسان و دام می باشد، آموزش و فرهنگ سازی کشاورزان در استفاده بهینه از کودهای شیمیای و همچنین و همچنین جایگزینی کودهای آلی به جای کودهای شیمیایی می تواند در کنترل این امر بسیار موثر باشد.

کلیدواژه ها:

آلودگی خاک ، فلزات سنگین ، سرب و کادمیوم ، محصولات کشاورزی