واکاوی ویژگیهای زیستی شتر دوکوهانه و بررسی پیشینه تصویری آن در هنر ایران

شتر دوکوهان، از انواع گونه هایی است که به عالوه بر اهمیت در حفظ زیست بوم های طبیعی و ویژگی ها و فواید بسیاری که دارد، در آثار هنری ایران نیز در کسوت نقش مایه ای خاص دیده شده و از پیشینه ای طولانی برخوردار است. نقش مایه شتر دوکوهانه که طبق آثار برجا مانده، از دوره هخامنشیان در هنر ایران حضور دارد در دوره های بعدی نیز به کار رفته است. وجود این نقش مایه جانوری در آثار تصویری همچون نگارگری و صنایع کاربردی مانند سفالینه ها با معانی نمادین، تداومی بر یادآوری برخی ویژگی های این حیوان در دوره های مختلف است. این معانی نمادین برگرفته از ویژگی های فیزیکی شتر و تناسب ویژگی های زیست آن با محیط هایی است که کمتر چهارپایی می تواند در آن بدون مشکل به حیات خود ادامه دهد. هدف اصلی این نوشتار، افزون بر بیان معانی اسطوره ای و واکاوی ساختار بصری نقش مایه شتر دوکوهانه در آثار گوناگون هنری، به خوانش این نقش مایه در جایگاهی نمادین به عنوان نماد جانداری سازگار با محیط زیست مد نظر قرار داده شده است. این پژوهش در راستای پاسخگویی به این پرسش ها است: آیا شرایط واقعی اقلیمی و زیست شتر دوکوهانه با تصویر اجرا شده در آثار هنری دارای نقش مایه این حیوان، شباهت دارد؟ بازنمایی اقلیم های زیست شتر دوکوهان در آثار هنری ایران به چه نحوی بوده و تا چه میزانی شبیه سازی شده است؟ گردآوری مطالب به روش کتابخانه ای و با رویکردی تاریخی، به شیوه توصیفی تحلیلی و تطبیقی صورت گرفته است. نتایج حاصل نشان می دهند که اگرچه نقش مایه شتر دوکوهانه در آثار هنری، عین به عین و با صفاتی صد در صد مشابه بازسازی نشده اند، اما وجود اندک شباهت هایی که گاهی در اجرای نقش مایه های شتر به چشم می خورند، یکی از مهم ترین معانی نمادین شترها یعنی سازگاری با محیط را بازتاب کرده اند.

کلیدواژه ها:

زیست بوم ، شتردوکوهانه ، طرح ، نقش ، هنر ایران