بررسی رابطه روی کردهای ساماندهی شهر بر افزایش قیمت زمین و الگوی معماری مسکن، نمونه موردی: شهر قم

زمین همواره عنصر اصلی در شکل گیری توسعه و گسترش شهرها محسوب می شود. به دنبال رشد سریع شهرنشینی و مشکلاتی چون محدودیت عرضه زمین و کمبود مسکن مناسب در شهرها، زمین و مسکن به یک کالای سرمایه ای تبدیل شده است. بنابراین کمیت و کیفیت عرضه زمین نقش بسزایی در بازار زمین ایفا می کند. به عبارتی، محدودیت در منابع و عرضه زمین در مقابل تقاضای روزافزون جمعیت شهری باعث ایجاد ارزش اضافی زمین و بروز تقاضای سوداگرانه شده که این امر باعث افزایش قیمت زمین و به تبع آن مسکن شده است. نیاز به مسکن با افزایش جمعیت به یک مسئله اساسی تبدیل شده و رویکردهای ساماندهی نقشه شهرها و توسعه شهری، نقش اساسی در پاسخ به این امر دارند. خدمات رسانی شهرداری ها در محدوده معین شهری و مولفه ای به نام رانت زمین، یکی از مسائل جدی بوده و باعث برهم زدن الگوی ساخت و ساز و تغییر در نحوه شکل گیری بنا و بافت شهری و الگوهای مسکن شده است، به گونه ای که با افزایش جمعیت، محدوده شهرها ثابت مانده و در نتیجه باعث افزایش قیمت زمین شده است. این رویکردها باعث شده که الگوی معماری دارای میانسرا (متناسب با اقلیم) در ساختمان های گذشته، به ساختمان های ویلایی با یک طرف حیاط، و از ویلایی به آپارتمان های چند طبقه با حیاط و از آپارتمان به مجتمع های مسکونی بلندمرتبه تبدیل شوند. یکی از مسائل قابل توجه، بررسی تاثیر رانت زمین در کوچک شدن قواره های ساختمانی است. در گذشته ساختمان ها به دلیل ارزان قیمت بودن زمین، در قواره های بزرگ و ارتفاع کم وجود داشتند، که در سال های اخیر به قواره های کوچک با ارتفاع زیاد مبدل شده اند. بررسی الگوی توسعه شهر و گردآوری اطلاعات نوع توسعه شهری، کمک شایانی در حل چالش های مطرح شده و آسیب های واردشده به الگوی معماری و شهرسازی کرده و فرصت ها را پدیدار می کنند. هدف از تحقیق حاضر، بررسی روند توسعه شهر و مقایسه تطبیقی آن با رشد جمعیت و نقش رانت زمین در افزایش قیمت زمین و تغییر شکل معماری و شهرسازی شهر از گذشته تا به امروز می باشد. روش پژوهش حاضر از لحاظ هدف گذاری کاربردی و از لحاظ روش شناسی به صورت تفسیری-تاریخی و استدلال منطقی است. یکی از روندها، بررسی نقشه ها و عکس های هوایی سال های اخیر و مقایسه آنهاست. بررسی عکس های هوایی و روند افزایش جمعیت چنان نشان می دهد که توسعه افقی شهر با جمعیت متناسب نبوده و موجب بوجود آمدن پدیده ای به نام رانت زمین شده است و پدیده رانت زمین روز به روز بر قیمت زمین افزوده است. روش هایی مانند روش تی آی اف، برای مقابله با این پدیده از جمله راه حل هاییست که باعث ارزشمند شدن زمین های حاشیه و اطراف شهر می شود. همچنین سرمایه گذاری های خصوصی و دولتی در زمینهای حاشیه شهر باعث ارزشمندی این زمین ها و از بین رفتن تراکم و توسعه شهر به صورت افقی و کم شدن رانت زمین می گردد.

کلیدواژه ها:

توسعه شهری ، اقتصاد ، رانت زمین ، الگوی معماری مسکن ، شهرسازی