تبیین ویژگیهای تزیینی مناره های ایاز، چهل دختران و شمس تبریزی

در پژوهش حاضر به منظور شناخت بیشتر معماری و هنر دوره غزنوی که پیش زمینه و منشا شکل گیری معماری دوره سلجوقی و دوره صفوی است، جزئیات معماری و تزیینات مناره های ایاز، چهل دختران و مناره شمس تبریزی مورد بررسی قرار گرفته است. در این راستا، ضمن بازخوانی کتیبه های موجود که بخش زیادی از آن تخریب شده است، برای نخستین بار متن کتیبه ها و تزیینات بنا، اعم از تزیینات آجری، گره ها، نقوش هندسی و کتیبه مورد مطالعه و تطبیق قرار گرفته است. مناره های ایران زمین از عناصر مهم معماری اسلامی از نظر فرم معماری و تزئینات هستند که حائز اهمیت و تحقیق هستند. احداث مناره در ایران، به عنوان راهنما از دوره پیش از اسلام، آغاز و از آخر غزنوی و در عصر سلجوقی و در آخر در عصر صفوی به اوج تکامل خود رسید. میل مناره ها ابتدا به صورت منفرد در دشت ها، در و سپس در نزدیکی مساجد و مدارس، به عنوان یک عنصر مهم قرار گرفتند. با توجه به اینکه طرح، ساخت و تزیینات مناره ها از شاهکارهای معماری ایران بوده، این مقاله به تبیین و مقایسه ویژگیهای تزیینی شامل آجرچینی، کتیبه، گره های هندسی مناره ی ایاز در مجموعه ارسالن جاذب در دوره غزنوی، مناره چهل دختران در دوره سلجوقی و مناره شمس در تبریز ایران پرداخته است. روش تحقیق مقاله، به صورت روش تاریخی-تطبیقی است و سپس با رویکرد تحلیلی به مقایسه تزیینات دو مناره پرداخته است. علاوه بر بررسی مقالات مربوط و کتب و اسناد با برداشت از بناهای یادشده، نقشه و نمای تزیینی مناره های مذکور و سپس جدولی به مقایسه آن ها پرداخته شده است. اطلاعات به شیوه مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی گردآوری شده و نتایج به دست آمده، با مطالعه و تحلیل داده ها و انجام مطالعات تطبیقی صورت گرفته است.

کلیدواژه ها:

غزنوی ، سلجوقی ، صفوی ، مناره ، تزیینات