گونه شناسی زائران حرم مطهر رضوی؛ مطالعه مروری نظامند

جایگاه حرم مطهر رضوی سبب شده تا مطالعات متعددی در خصوص زیارت و گونه شناسی زائران این مکان مقدس انجام شود. حجم تحقیقات انجام شده، مرور نظامند آنها را ضروری می سازد. مقاله حاضر با این هدف نوشته شده است. بدین منظور، ۱۵۵ مقاله با موضوع کلی امام رضا(ع) و زیارت شناسایی شد و بر اساس راهبردهای پژوهش، ۱۰ مقاله در موضوع گونه شناسی زائران، استخراج و از ابعاد مختلفی مانند روش تحقیق و شیوه ی جمع آوری داده ها، جامعه آماری، هدف و گونه شناسی زائران بررسی گردید. سرانجام بر اساس این داده ها و یافته ها، علل تنوع در الگوها و گونه های زیارتی در میان زائران امام رضا(ع) که سوال و مسئله اصلی این مقاله می باشد، مورد بررسی قرار گرفت تا الگوی جامعی از این مبانی ارائه دهیم و گونه های متنوع زائران را ذیل آنها دسته بندی کنیم. نتایج این بررسی نشان می دهد که الف) روش غالب در این مطالعات، پدیدارشناسی است؛ ب) شیوه گردآوری داده ها، بیش تر بر مصاحبه عمیق با زائران متمرکز بوده است. اما از روش مطالعات مردم شناسی، مشاهدات و تجربه زیسته نویسندگان، بررسی دل نوشته ها، عریضه ها و سفرنامه ها نیز استفاده شده است؛ ج) حداقل جامعه آماری ۶ نفر و حداکثر ۳۰ نفر بوده است؛ د) هدف مشترک بیشتر نویسندگان بررسی و فهم کنش زیارت از منظر زائران حرم رضوی و سنخ شناسی آنان بوده است؛ ه) گونه شناسی زائران، به صورت های مختلفی ارائه شده که ناشی از وجود منظر های مختلف نویسندگان است. برخی از منظر الگوهای دینداری و برخی از منظرهایی چون میزان بهره گیری از خدمات، تجربه دینی و تجدد و مدرنیته به دسته بندی زائران پرداخته اند.

کلیدواژه ها:

گونه شناسی ، زیارت ، زائران ، حرم مطهر رضوی ، مرور نظام مند