بررسی ظرفیت تولید رواناب در دامنه های خاکی آبخیز تلو - شمال شرق تهران با استفاده از شبیه ساز باران

محدوده مورد مطالعه ده سید تلو در استان تهران دارای سند مالکیت بهنام ستاد اجرایی فرمان امام بوده و در حال درختکاری و فاقد مناطق مسکونی در محدوده اراضی مشرف به دریاچه سد لتیان تلو از شمال و کوههای مهم حوضه، کوه تلو در مرز جنوبی آن و به مساحت ۳۲۸ هکتار قرار دارد. این حوضه شامل تپه ماهورهای کم ارتفاعی است که در میان آنها، دره های کوچک و کم عمق وجود دارد. هدف اصلی این پروژه تعیین میزان تولید رواناب و هدررفت خاک یا تولید رسوب در دامنه های خاکی آبخیز تحت لیتولوژی، شیب، وجه دامنه و رطوبت پیشین مختلف است. دستگاه بارانساز مورد استفاده در این تحقیق از نوع باران سازهای غیر فشاری قابل حمل از جنس پلکسیگالس به ابعاد ۵/۸۳ × ۱۱۹ سانتیمتر، به ارتفاع حداقل ۱/۶۰ متر است. در ۱۰ ایستگاه و سه تکرار شبیه سازی باران با شدت بارش ۱۵، ۳۰ و ۶۰ میلیمتر بر ساعت و در شیب ها و جهات مختلف دامنه، رواناب و رسوب هر آزمایش جمع آوری شد. تنها واحد زمین شناسی رخنمون یافته در پهنه زیر آبخیز مورد مطالعه، سازند کرج با لیتولوژی نهشته های آذرآواری متشکل از توف و شیل است. عمده نمونه ها در طبقه بندی خاکشناسی در زمره خاک های لومی قرار دارند و پس از آن لوم ماسه ای و لوم سیلتی و لوم رسی هستند. ضخامت خاک کرت های آزمایشی صحرایی از ۳ سانتیمتر تا ۴۵ سانتیمتر، رطوبت پیشین خاک ۴۴/۴ درصد و حداکثر ۴۹/۱۴ درصد است. سطح خاک منطقه تحت پوشش سنگریزه و پوشش گیاهی است. سطح برخی کرت های آزمایشی فاقد خاک لخت بوده و حداکثر خاک لخت به میزان ۶۰ درصد هم میرسد. در برخی آزمایش ها روانابی تولید نشد و بالطبع رسوب نیز از سطح کرت خارج نشد. علت آن بیشتر به خردشدگی سنگ بستر خاک ناشی از فعالیت های تکتونیکی برمی گردد که با ایجاد رگه های جریان آب در زیرسطح خاک کرت سبب فرار آب ناشی از بارش شده است. گرچه در برخی تیمارها روانابی تولید نشد ولی حداقل شدت رواناب ۳۱/۱ سانتیمتر مکعب در دقیقه تا حداکثر ۵/۵۰۸ سانتی متر مکعب در دقیقه در تغییر است.

کلیدواژه ها:

رواناب ، دامنه خاکی ، آبخیز تلو ، شبیه ساز باران