معرفی و ارزیابی کوشش های انجام شده در آبخیزهای معرف و زوجی در راستای کنترل سیلاب و حفاظت آب و خاک

حوضه های آبخیز معرف و زوجی، واحدهای عملیاتی پایش در حوضه های آبخیز کشور هستند که ضمن اهتمام به امر پایش مولفه های کلیدی حوضه های آبخیز و ثبت شاخص های مهم این مولفه ها، عملیات مختلف احیایی، حفاظتی و آبخیزداری را مورد آزمون، بررسی و ارزیابی قرار می دهند. در سطح آبخیزهای نمونه این واحدهای پایش عملیات مختلفی که معرف نمادها و الگوهای شایع و رایج عملیات آبخیزداری و حفاظت از آب و خاک کشور اجراء شده اند. در این تحقیق برآنیم تا ضمن معرفی مصادیق این عملیات مشخصات فنی آنها را ذکر و با اتکا بر داده های پایش ثبت شده در این آبخیزها به ارزیابی کارایی این عملیات اجراء شده در سطح حوضه های معرف و زوجی کشور بپردازیم. در مجموع ۱۶ مصداق عملیات مدیریتی و نیز عملیات زیستی و مکانیکی یا تلفیقی با اهدافی نظیر احیاء پوشش گیاهی، حفاظت خاک، استحصال و ذخیره آب باران و آبهای سطحی و کنترل سیل در این آبخیزها انجام شده است. عملیات مدیریتی شاخص قرق نسبی یا کامل تقریبا در تمامی آبخیزهای نمونه اعمال شده است. کاملترین مصادیق عملیات ذکر شده در آبخیز دهگی نهرمزگان انجام شده که موفق به کنترل بسیار موثر سیلابهای سطحی و نیز ذخیره و استحصال آبهای سطحی و آب باران شده است. پیشنهاد می شود در رویه عملیات قرق در کلیه آبخیزها بازنگری شود. همچنین با توجه به تجربه موفق دهگین، در مناطق نی مهخشک گسترش سامانه های کوچک استحصال آب باران در شیب های کمتر از ۱۰ درصد توصیه می شود.

کلیدواژه ها:

حوضه آبخیز نمونه ، پخش سیلاب ، عملیات مکانیکی ، کیفیت خاک