تحلیل سرمایه اجتماعی در بین ایرانیان (به مثابه کلان مفهوم تبیین کننده وضعیت اجتماعی)

ماندگاری هر جامعه انسانی به سطحی از سرمایه اجتماعی وابسته است. نوشتار حاضر به تحلیل سرمایه اجتماعی در میان مردم ایران با توجه به یافته های پیمایش های ملی (سال های ۱۳۹۴، ۱۳۹۷ و ۱۴۰۰ ه.ش) می پردازد. نتایج نشان دهنده کاهش سرمایه اجتماعی در برخی ابعاد، به ویژه در حوزه های مربوط به اعتماد و رضایت نهادی و سازمانی است. وضعیت سرمایه اجتماعی در این حوزه ها در بازه ۰ تا ۱۰۰، از نمره ۵۰/۴۳ در سال ۱۳۹۴ به میانگین نمره ۷۵/۳۶ در سال ۱۴۰۰ کاهش یافته است. این شرایط بر اساس «نظریه سرایت» بر کاهش امید به آینده اجتماعی و پایین آمدن چشم انداز مثبت نسبت به آینده جامعه تاثیرگذار بوده است. به همین دلیل، افراد طبق «نظریه جبران» به سرمایه گذاری در حوزه های فردی و بین فردی روی آورده و سعی دارند برای آینده فردی یا گروهی خود سرمایه گذاری کنند که این امر نشان دهنده شکل گیری نوعی سرمایه اجتماعی جزیره ای است. نکته امیدوارکننده این است که نوعی ارتباطات اجتماعی مبتنی بر فضای مجازی و همچنین روابط حرفه ای، صنفی و علایق مشترک به جای سرمایه اجتماعی خویشاوندی و طایفه ای در حال شکل گیری است که نشان دهنده چرخش در برخی از اشکال تعاملات و مناسبات در جامعه امروزی می باشد.

کلیدواژه ها:

سرمایه اجتماعی ، اعتماد اجتماعی ، اعتماد نهادی ، امید به آینده ، ارتباطات اجتماعی