نقش معماری نمای حیاط میانی در تنظیم کیفیت فضای باز و بسته خانه های قاجاری (مورد پژوهی: محله آخوند قزوین)

معماری نمای حیاط میانی در خانه های تاریخی دوره قاجار، به عنوان یک لایه منحصربه فرد و خاص، به گونه ای شکل گرفته است که به طور متمرکز بر محور حیاط میانی قرار دارد. این نماها که در اطراف حیاط قرارگرفته اند، دارای ویژگی هایی هستند که کیفیت فضایی را هم در فضای باز و هم در فضای بسته تنظیم می کنند. این ویژگی ها، علاوه بر تاثیرات مستقیم خود بر زیبایی و هویت خانه، تاثیرات غیرمستقیمی نیز بر شرایط محیطی داخلی و خارجی خانه دارند. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی و بررسی ویژگی های موثر در تنظیم کیفیت فضایی در این نماها و همچنین ارزیابی این ویژگی ها در خانه های تاریخی قاجاری محله آخوند شهر قزوین است. این پژوهش با استفاده از داده های کیفی و رویکردی توصیفی-تاریخی، سعی در درک و تحلیل عمیق تری از ویژگی های معماری نمای حیاط میانی در این خانه ها دارد. برای دستیابی به این هدف، پژوهشگران از اسناد کتابخانه ای و بازدیدهای میدانی بهره گرفته اند تا در قالب دسته بندی های مشخص موردبررسی قرار دهند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که نمای معماری این خانه ها به عنوان لایه ای نیم شفاف عمل می کند که فضای بسته داخلی را پوشش داده و آن را از محیط بیرونی جدا می کند. این لایه ها در واقع سامانه ای یکپارچه و هماهنگ را تشکیل می دهند که در آن هر ویژگی بر ویژگی دیگر تاثیر می گذارد و درنهایت به تنظیم بهینه کیفیت فضایی کمک می کند. در این پژوهش، سه سطح پیشنهادی برای بررسی و تحلیل ویژگی های نمای حیاط میانی ارائه شده است. سطح اول شامل «موضوعات مفهومی» مانند انعطاف پذیری، محرمیت و ارتباط با طبیعت است. سطح دوم به «تنظیم شرایط محیطی» پرداخته و به عواملی مانند فاصله از سطح زمین، تعدیل نور و تهویه مطلوب توجه دارد. سطح سوم نیز به «جزئیات» معمارانه مانند تزئینات و عناصر شکلی می پردازد که نقش مهمی در هویت بخشی به این نماها دارند؛ بنابراین، با شناخت دقیق این ویژگی ها می توان گامی موثر در جهت حفظ و احیای خانه های تاریخی قاجاری برداشت و به ارتقای کیفیت فضایی آن ها کمک کرد. این پژوهش نشان می دهد که معماری نمای حیاط میانی در خانه های قاجاری نه تنها از نظر زیبایی شناسی بلکه از نظر کارکردی نیز دارای ارزش های بسیاری است که می تواند الگوی مناسبی برای طراحی های امروزی باشد

کلیدواژه ها:

معماری نما ، تنظیم کیفیت فضایی ، فضای بازو بسته ، خانه های قاجاری ، قزوین