شرایط تحقق غصب

یکی از موضوعاتی که در دعاوی حقوقی پیش می آید شرایط تحقق غصب است. ضمان قهری از ۴ طریق ایجاد می شود که به آن اشاره می شود: غصب- اتلاف – تسبیب – استیفا. برای آنکه غصب واقع شود باید به حق دیگری و بطور نامشروع تسلط یافت. یعنی به عبارتی اگر شخصی با رضایت مالک یا با اجازه قانونی بر مالی مسلط شود عنصر حقوقی غصب ایجاد نمی شود. البته در قانون ما اگر شخصی با حسن نیت و از روی ناآگاهی مالی را بخرد که غصب شده است باز هم در برابر مالک مسئول و ضامن است، حتی با وجود این که از تصرف نامشروع فروشنده جاهل است. قانونگذار مسئولیت سختگیرانه ای را در مورد غاصب مقرر نموده؛ این سختگیری در جهت تضمین حق مالک و جبران خسارت از وی می باشد. به موجب ماده ۳۱۵ ق.م. غاصب مسئول هر نقص و عیبی است که در زمان تصرف او به مال مغصوب وارده شده باشد هر چند مستند به فعل او نباشد. در واقع بر اساس مقرره فوق وجود احراز رابطه سببیت میان فعل غاصب و ضرر وارده لزومی ندارد؛ همین که در زمان غصب و به تعبیر قانون مدنی در زمان تصرف غاصب ضرری متوجه مال مغصوب شود، غاصب مسئول خواهد بود. در این میان نه تنها لازم نیست که رابطه سببیت میان فعل و ضرر اثبات شود بلکه حتی لزومی به احراز رفتار تقصیر آمیز نیز نیست؛ حتی اگر غاصب مانند هر انسان متعارف دیگری نیز از مال غصب شده حفاظت کند اما بر اثر عاملی خارج از اراده وی به مال ضرری وارد شود وی مسئول خواهد بود. در نتیجه غاصب حتی نسبت به حوادث مربوط به قوای قاهره نیز که علی الاصول رافع مسئولیت فرد می باشد نیز مسئولیت دارد. به این ترتیب تعهد غاصب تعهد به تضمین نتیجه است. توضیح بیشتر آنکه تعهدات را می توان به دو دسته کلی تعهد به نتیجه و تعهد به وسیله تقسیم کرد؛ در حالی که تعهد نوع اول، ناظر به نتیجه معین است، تعهد نوع دوم مربوط به تلاش در جهت فراهم آوردن وسایل رسیدن به نتیجه است. بر این دو قسم می توان نوع سومی از تعهد را نیز افزود و آن، تعهد به تضمین نتیجه است تفاوت عملی این نوع از تعهد با دو نوع دیگر در آن است که در تعهد به وسیله اثبات تلاش در تحقق نتیجه و در تعهد به نتیجه، وجود قوه قاهره رافع مسئولیت متعهد است در حالی که در تضمین نتیجه حتی قوه قاهره نیز رافع تعهد متعهد نمی باشد. تلقی مسئولیت غاصب به عنوان تعهد به تضمین نتیجه با هدف مسئولیت مدنی نیز سازگار است؛ توضیح بیشتر آنکه در مسئولیت مدنی بر خلاف مسئولیت کیفری که تمرکز بر وارد کننده ضرر است، توجه بر خود ضرر است نه وارد کننده زیان و نه زیان دیده.

کلیدواژه های شرایط تحقق غصب:

غصب ، مسئولیت غاصب ، تحقق غصب