معیارهای شرح و تفسیر لغات قرآن در تفسیر الکشاف زمخشری

جامعیت و مرجعیت تفسیر کشاف را به ندرت در میان تفاسیر مذاهب اسلامی می توان یافت که از نظر فن معانی و بیان دارای اعتبار تام باشد. تعداد کثیری از مفسران شیعی و سنی برای درک بهتر جلوه های بلاغی و ادبی قرآن از کشاف مدد گرفته اند. در این میان، متکلمین و مدافعین مذاهب نیز در آیات مشکل، از مراجعه به کشاف گریزی ندارند. چرا که زمخشری در فن شرح لغات و به خصوص کلمات غریب آیات، نوآوری هایی ترتیب داده که قبل از وی کسی موفق به کشف آنان نشده است. ممیزات این تفسیر موجب شده، تالیفات متعددی پیرامون نظریات کلامی فقهی و بلاغی مولف آن صورت گیرد. یکی از جنبه های بلاغی که می تواند به درک بهتر قرآن کریم منجر شود، شناسایی لغات مشکل و بررسی معیار شرح آن در تفسیر کشاف است. مفسران برای شناخت معانی الفاظ و تبیین مفردات قرآنی که در گذر زمان دچار دگرگونی در معنا و مفهوم شده اند، معیارهای مختلف و متنوعی را ذکر نموده اند. این معیارها از یک سو ناظر به خود قرآن (قرائن داخلی) و از سوی دیگر ناظر به خارج از قرآن (قرائن خارجی) می باشند. از آنجا که در زمان نزول قرآن نیز معنای برخی الفاظ و مفردات قرآن برای برخی از صحابه غریب و مشکل بود، بررسی معیارهای شرح مفردات در قرآن کریم می تواند کلیدی مهم در فهم لغات و مفردات قرآنی باشد. طبق استقرای این تحقیق در تفسیر الکشاف، مواردی از جمله کلام بزرگان تفسیر، کتب لغت ، استفاده از احادیث نبوی و کلام منظوم و منثور عرب جاهلی، به عنوان الگوهای تفسیر لغات غریب و مشکل قرآنی به دست آمده است.