تحلیل نشانه- معناشناختی فرآیند شکل گیری ناکنش گر گفتمانی در آثار نقاشی احمد مرشدلو

احمد مرشدلو از مطرح­ترین نقاشان معاصر ایران است و در آثارش به شیوه واقع­گرایانه به بیان مسائل اجتماعی با بیان انتقادی پرداخته است. در آثار مرشدلو بازنموده سوژه انسانی، سوژه­ای است که در برابر کنش اجتماعی مقاومت کرده و دچار انفعال و ناکنش­گری شده است. مقاله پیش­رو می­کوشد تا با اتکا بر رویکرد نشانه- معناشناسی به تحلیل گفتمان دیداری و سازوکارهای نشانه- معنایی «ناکنش­گر گفتمانی»، در نقاشی­های احمد مرشدلو بپردازد. هدف اصلی از نگارش این مقاله این است تا با تکیه بر گفتمان دیداری نقاشی­های مرشدلو و شیوه بیان بصری منحصربه­فرد آن به روش تحلیل نشانه- معناشناختی، اختلال معنایی و چگونگی بر هم ریختن سازوکار حضور سوژه و شکل­گیری مفهوم «ناکنش­گر» در بطن گفتمان دیداری آثار را نشان دهد. روش تحلیل نمونه­ها توصیفی- تحلیلی با رویکرد نشانه- معناشناختی است که در آن پنج اثر از نقاشی­های احمد مرشدلو مورد تحلیل قرار گرفته است. بر این اساس پرسش­های مقاله برای رسیدن به این هدف عبارت است از ۱. مولفه­ ها و سازوکارهای نشانه- معنایی و گفتمانی دخیل در شکل­گیری «ناکنش­گر گفتمانی» در نظام دیداری آثار کدام­اند و چه ویژگی­هایی دارند؟ ۲. مولفه­های گفتمانی و نشانه- معنایی «ناکنش­گر گفتمانی» در نظام دیداری آثار چگونه به­ کار رفته­اند و چه کارکردهایی دارند؟ نتایج نشان دادند که برونداد مولفه­های نفی کنش در سوژه به شکل ­گیری ناکنش­گر گفتمانی، انجامیده است و با ایجاد فرآیند سلبی از طریق برهم ریختن نظم و ایجاد آشفتگی در افعال موثر و به واسطه تمهیدات بصری از قبیل هنجارگریزی، تکرار و خودکارگی، بی­چهره­گی سوژه، به­حاشیه­راندگی و تهدید سوژه به واسطه ابژه­های روزمره، در آثار مرشدلو نمود یافته است. همچنین با لحاظ مولفه ­های نشانه- معنایی «ناکنش­گر گفتمانی»، گفتمان دچار نوسان شناختی شده و فضای تنشی و عاطفی در نظام گفتمان دیداری نقاشی­ها اوج گرفته و سوژه عاطفی و شوش­گر با ویژگی­های تردید و اضطراب شکل گرفته است.

کلیدواژه ها:

Ahmad Morshedloo ، discursive non-subject ، discursive semiotics ، realism painting ، Iranian contemporary painting ، احمد مرشدلو ، ناکنش گر گفتمانی ، نشانه- معناشناسی گفتمانی ، نقاشی واقع گرای اجتماعی ، نقاشی معاصر ایران