مسئله یابی و چالشهای کلیدی بخش آب در برنامه توسعه هفتم ایران: مطالعه موردی استان کرمانشاه

در این نوشتار سعی بر آن است که مسائل و چالشهای بخش آب کشور (در نگاهی کلی) و استان کرمانشاه (با رویکردی ویژه) با استفاده از رویکرد مسئله یابی بر مبنای ابزار تحلیل درختی مسئله و اسناد پشتیبان "برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت کشور" و یافته های سایر مطالعات انجام شده در بخش آب، ضمن واکاوی بیشتر مسئله، حوزه ها و عوامل کلیدی موثر در مدیریت بخش آب برای ارتقاء اثربخشی و اجرای صحیح تر برنامه هفتم پیشرفت در استان کرمانشاه به بحث و بررسی گداشته شود. روش تحلیل درختی مسئله به عنوان یک روش برنامه ریزی و حل مسئله بر مبنای نیازها، مسائل را به طور مکانیکی به اهداف ترجمه نمی کند. این رویکرد به کلاس ابزارهای مشارکتی تعلق داشته و تصویری واقع نگر از نیازهای ذی نفعان را ارایه می دهد. علل بروز عدم تعادل منابع-مصارف آب را در کشور در سه دسته عوامل اصلی "تغییرات اقلیمی"، "حکمرانی آب" و "عوامل انسانی" خلاصه کرد. بر مبنای روابط این سه عامل با مواد مختلف فصل هشتم برنامه هفتم توسعه کشور، عوامل ریشه ای ایجاد تنش به سه دسته اصلی درخت مسئله یعنی عوامل انسانی، تغییرات اقلیمی و حکمرانی آب تقسیم و هریک از عوامل موثر بر این سه دسته بیان گردید. نتایج وزن دهی ساده نشان داد که ۷۳% مسایل آب به حکمرانی نامطلوب آب مرتبط است که در میان زیرمجموعه آن، نظام مدیریتی بیشترین تاثیر و خشکسالی کمترین تاثیر را در ایجاد بحران آب دارند. به عبارتی بهتر عوامل انسانی با همه ابعاد انسانی آن ۲۲% از مسایل آب را تشکیل می دهند و تغییرات آب و هوایی و در مقیاس بزرگتر تغییرات اقلیمی فقط ۵% در ایجاد تنش آبی موثرند. نتایج این بررسی نشان داد که مساله آب در استان کرمانشاه مانند سایر نواحی ایران مسئله حکمرانی بوده و تغییرات اقلیمی با همه شدت و حدت سهم بسیار کمی در وضعیت فعلی تنش آبی دارند.

کلیدواژه ها:

بحران آب ، تغییر اقلیم ، حکمرانی آب ، کرمانشاه ، برنامه توسعه هفتم