ارزیابی خصوصیات کمی و کیفی لاین های امیدبخش گندم نان اقلیم گرم و خشک جنوب در شرایط کشاورزان استان خوزستان

مقدمه: بررسی لاین های جدید گندم در قالب آزمایش های پیشرفته در مناطق هم اقلیم و استفاده از جمع بندی نتایج آنها به منظور دستیابی به ارقام مناسب جهت کشت در هر منطقه در اغلب برنامه های به نژادی دنیا متداول است. لاین های برتر این آزمایشات برای بررسی بیشتر نیاز به آزمایش هایی در شرایط مزرعه کشاورزان دارند. بنابراین لاین های انتخابی  به همراه رقم های رایج منطقه در آزمایش مقایسه عملکرد، تحت عنوان آزمایش های تحقیقی- ترویجی مورد ارزیابی قرار می گیرند. با توجه به این نکته که شرایط محیطی می تواند نقش بسیار چشمگیری در خصوصیات زراعی و نانوایی گندم داشته باشد، این پژوهش جهت بررسی خصوصیات کمی و کیفی لاین­های امیدبخش گندم نان در مناطق گرم و خشک کشور و شناسایی لاین­های برتر جهت معرفی رقم جدید، در شرایط کشاورزان منطقه شمال استان خوزستان اجرا گردید.مواد و روش ها: این آزمایش طی دو سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۰ در مزارع کشاورزان دو منطقه شوش و دزفول در شمال استان خوزستان و در پلات­های ۲۰۰۰ مترمربعی انجام گردید. در سال اول چهار لاین امیدبخش به­همراه رقم مهرگان و در سال دوم سه لاین امید بخش دیگر به همراه شاهد مهرگان مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات زراعی اندازه­گیری شده شامل عملکرد و اجزای عملکرد و میزان خوابیدگی بوته بود. علاوه براین جهت مشخص شدن خصوصیات کیفی و نانوایی لاین­های مورد آزمایش، در هر سال یک نمونه مخلوط از دو منطقه تهیه و مورد ارزیابی قرار گرفت.یافته ها: نتایج مربوط به صفات زراعی اندازه­گیری شده لاین­های امیدبخش گندم نان سری ER۹۷ در سال اول اجری آزمایش به همراه شاهد مهرگان نشان داد که عملکرد این لاین­ها در مقایسه با شاهد افزایش چشمگیری دارد به نحوی که در منطقه دزفول لاین S-۹۷-۱۰ با عملکرد ۷۰۴۲ کیلوگرم در هکتار، نسبت به رقم شاهد (با عملکرد ۵۵۱۵ کیلوگرم در هکتار) در حدود ۲۸ درصد افزایش عملکرد دارد. از طرف دیگر همین لاین در منطقه شوش با عملکرد ۶۱۲۴ کیلوگرم در هکتار نسبت به شاهد افزایش ۱۷ درصدی را نشان داده است. همچنین لاین­های امید بخش مورد ارزیابی به لحاظ سایر صفات زراعی اندازه­گیری شده دارای برتری نسبت به رقم شاهد می­باشند. علاوه براین نتایج مربوط به صفات زراعی اندازه­گیری شده لاین­های امیدبخش گندم نان سری ER۹۸ در سال دوم اجری آزمایش به همراه شاهد مهرگان نشان داد در منطقه دزفول عملکرد لاین S-۹۸-۲۲ با افزایش ۱۷ درصدی نسبت به شاهد از ۴۸۳۳ کیلوگرم در هکتار به ۵۶۶۰ کیلوگرم در هکتار رسیده است. عملکرد این لاین در شهرستان شوش با ۱۴ درصد افزایش نسبت به شاهد از ۴۳۷۴ کیلوگرم در هکتار به ۴۹۷۰ کیلوگرم در هکتار رسیده است. همچنین نتایج مربوط به صفات کیفی و نانوایی نشان داد که لاین­های امید بخش گندم نان در مقایسه با شاهد مهرگان در اکثریت صفات اندازه­گیری شده دارای برتری قابل قبولی می­باشند به نحوی که درصد پروتئین دانه در این لاین­ها در سال اول نسبت به رقم شاهد (۷/۱۲ درصد)، افزایش یافته و در لاین S-۹۷-۲ به ۱۳ درصد رسیده است. همچنین در سال دوم اجرای آزمایش، درصد پروتئین از ۵/۱۲ درصد در شاهد به ۸/۱۲ درصد در لاین S-۹۸-۱۱ افزایش یافته است.نتیجه گیری: در مجموع و با توجه به اینکه لاین­های مورد بررسی به لحاظ شاخص­های کیفی و نانوایی در حد قابل قبول و بالاتر از شاهد مهرگان قرارد داشتند، انتخاب نهایی براساس صفات زراعی مرتبط با عملکرد انجام گرفت. براین اساس در سال اول لاین S-۹۷-۱۰ با میانگین عملکرد ۶۵۸۳ کیلوگرم در هکتار و افزایش ۲۲ درصدی نسبت به شاهد به عنوان لاین کاندید جهت معرفی انتخاب گردید. همچنین براساس نتایج سال دوم لاین S-۹۸-۲۲ با میانگین عملکرد ۵۳۱۵ کیلوگرم در هکتار در دو منطقه شوش و دزفول و افزایش بیش از ۱۵ درصدی نسبت به شاهد مهرگان به عنوان لاین برتر جهت معرفی به عنوان یک رقم جدید مناسب کشت در مناطق گرم و خشک جنوب کشور انتخاب شد.

کلیدواژه ها:

خصوصیات نانوایی ، درصد پروتئین ، عملکرد ، مهرگان